غار آبی شگفت‌انگیز سهولان مهاباد
یکی از شگفت‌انگیزترین جلوه‌های طبیعت استان آذربایجان غربی، غار سهولان است. غاری که یکی از مهم‌ترین و کم‌نظیرترین غارهای طبیعی کشور است.
روستای سهولان در شهر مهاباد، شاید تا همین ده سال پیش، جزو یکی از روستاهای محروم استان آذربایجان غربی بود، اما امروز به برکت وجود یک غار، نه‌تنها به مهم‌ترین جاذبه گردشگری استان تبدیل شده است، بلکه در این روستا، تقریباً یک نفر از هر خانواده در صنعت گردشگری فعال شده است.
غار سهولان که یک غار آبی است را برای نخستین بار، ژاک دمورگان، جهانگرد فرانسوی در سال ۱۸۹۶ با راهنمایی اهالی روستای سهولان در نزدیکی شهرستان مهاباد استان آذربایجان غربی کشف کرد و تا عمق ۲۰۰ متری آن پیش رفت.
پس از آن نیز در سال 1350 هجری شمسی، یک هیئت غارنورد از دانشگاه آکسفورد در روستا اردو زده و با تجهیزات کاملی از غار دیدن کردند. بااین‌حال، این غار تا سال 1379 آماده پذیرایی از گردشگران نشد تا اینکه شهرداری مهاباد با ساماندهی، بخش‌های درونی و بیرونی آن را برای بازدید گردشگران از دومین غار آبی کشور بعد از غار علی‌صدر در همدان آماده کرد.
مسیر دسترسی
غار آبی و تاریخی «سهولان» در ۴۳ کیلومتری جنوب شرق مهاباد و در مسیر جاده میانبر مهاباد به بوکان (جاده برهان) واقع شده که از شهر بوکان نیز نزدیک به ۳۵ کیلومتر فاصله دارد. برای رسیدن به این غار، از شهر سرسبز مهاباد، باید تپه‌ماهورهای جاده برهان را پشت سر گذاشت تا در نقطه‌ای به روستای «عیسی کند» رسید.
در روستای عیسی کند، جاده به دو مسیر تقسیم می‌شود که مسیر مستقیم به بوکان و مسیر دست راست، گردشگران را به روستای سهولان و غار معروف آن می‌برد. غار سهولان، نام خود را از روستایی که در آن قرار دارد گرفته است.
هرچند مردم محلی به این غار «لونه کوتر» یعنی لانه کبوتر می‌گویند. کلمه سهول در زبان محلی کردی به معنای یخ است که شاید وجه‌تسمیه این غار، مربوط به یخ‌بندان‌های طولانی زمستانی و خنکای تابستانی آن باشد.
قرار گرفتن این غار در میان رشته‌کوه‌های بلند با قله‌های سر به فلک کشیده و دره‌های عمیق کاملاً بکر و دست‌نخورده، بر عظمت و زیبایی این پدیده شگفت طبیعت افزوده است. به گفته کارشناسان، این غار از قدیم‌الایام مورداستفاده مردم قرار گرفته و در این رابطه، سفال‌هایی مربوط به دوره اشکانی و جام مسی ایلخانی کشف‌شده است. مردم روستا به یاد دارند که در قسمت خشک غار، گورهایی وجود داشته که به زمان حمله روس‌ها به منطقه و پناه گرفتن مردم به آنجا برمی‌گردد.
مسیر داخل غار
غار سهولان دارای دو دهانه است که به سمت جنوب باز شده‌اند و چند درخت تنومند جنگلی که از میان صخره‌ها سر برآورده‌اند، سایه خود را بر دهانه اصلی غار انداخته‌اند که علاوه بر تأمین سایه برای گردشگران، به طبیعت خشن و سرد محیط، طراوتی دوچندان بخشیده‌اند.
حرکت در قسمت آبی دریاچه با قایق‌های پارویی امکان‌پذیر است، ولی بخش خشکی را با پای پیاده نیز می‌توان مشاهده کرد. اسکله‌ای که گردشگران را به داخل تونل‌ها، دالان‌ها و دریاچه‌های غار می‌برد، ۴۵ متر پایین‌تر از دهانه اصلی قرار دارد که با ۱۰۶ پله بتنی پیچ‌درپیچ به کف دریاچه درون غار می‌رسد.
هوای درون غار، بسیار مرطوب و تاریک است که با کار گذاشتن صدها نورافکن، امکان دید فراهم شده است. درجه حرارت در فصل تابستان و زمستان بین ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتی‌گراد در نوسان است و رطوبت حاکم بر غار نیز بین ۷۰ تا ۸۰ درصد متغیر است که در اثر رطوبت بالا روی سنگ‌ها و صخره‌ها با خزه‌های سبز و قهوه‌ای پوشیده شده و گاهی قطرات آب از بالای ایوان‌ها به روی سطح آب می‌چکد.
در بدو ورود به درون غار، بوی رطوبت همراه با بوی خفیف گوگرد به مشام می‌رسد. در سفر آبی درون غار، هر یک از گردشگران پس از دریافت یک جلیقه نجات در قایق‌ها قرار می‌گیرند و حرکت آغاز می‌شود. نخستین دریاچه پیش روی گردشگران، حدود ۲۰۰ متر وسعت دارد که دارای آبی زلال و صاف است.
دالان بالای سر این دریاچه، افزون بر ۵۰ متر ارتفاع دارد و در انتهای آن، دو دالان باریک به عرض دو متر دیده می‌شود که به دریاچه‌ها و دالان‌های بعدی باز می‌شوند.
گردشگران در این سفر پر از رمز و راز، با گذشت از دالان‌های تنگ و باریک، سه حوضچه آبی بزرگ و کوچک را پشت سر می‌گذارند تا به چهارمین و بزرگ‌ترین دریاچه برسند. این دریاچه، حدود ۵۰۰ مترمربع وسعت دارد و در ۲۵۰ متری اسکله قرار گرفته و آخرین نقطه‌ای است که بازدیدکنندگان به‌وسیله قایق طی می‌کنند. متوسط عمق آب این دریاچه، ۲۵ متر است و دالانی با ارتفاعی بیش از ۳۰ متر روی آن قرار گرفته که از چندتکه صخره عظیم یکپارچه تشکیل شده است.
به گفته قایقرانان، از دریاچه چهارم به بعد، حدود ۲۰۰ متر دیگر نیز توسط غارنوردان کشف‌شده ولی به دلیل باریک بودن تونل‌ها و نداشتن روشنایی، ورود گردشگران به آن منطقه، ممنوع اعلام شده است. در پایان سفر آبی، گردشگران از میان تونل‌ها و دالان‌های تنگ و باریک راه خود را به دهانه فرعی (دهانه خروجی) غار ادامه می‌دهند. دهانه فرعی که به «لونه مالان» مشهور است، با ارتفاعی حدود ۵۰ متر از سطح آبی غار با ۱۷۰ پله سنگی پیچ‌درپیچ به همان محوطه باز می‌شود که دهانه اصلی نیز در آن قرار دارد.
مساحت کل این غار حدود دو هکتار تخمین زده می‌شود که تاکنون ۳۰۰ متر از مسیر آبی و ۲۵۰ متر از مسیر خشکی آن کشف و ساماندهی شده است.
