یزد، نگین میراث تاریخ
استان یزد در بردارنده مجموعه بسیار با ارزش از میراث فرهنگی ایران زمین، در سده‌های گوناگون تاریخی است. عناصر مادی، معنوی و فرهنگی موجود در استان یزد، به گونه‌ای است که بررسی تاریخی را از روزگاران گذشته تا کنون کاملاً فراهم کرده است.
صدها مسجد، آب انبار، بازار، کاروان سرا، ساباط، قلعه، کاخ، آرامگاه، خانه، سرداب، خانقاه، حسینیه، کاریز و ده‌ها مکان مقدس تاریخی نزد زرتشتیان در گوشه و کنار این استان؛ مجموعه‌ای کامل را به وجود آورده است. استان یزد با قرار گرفتن در بخش مرکزی فلات ایران، در برگیرنده نامناسب‌ترین عوامل طبیعی چیره بر فلات مرکزی ایران نیز هست.
استان یزد از دیر باز منطقه‌ای صنعتی بوده و اکنون نیز دارای کارخانه‌های تولیدی بزرگ و کوچک است. این منطقه از جاذبه‌های پرشمار طبیعی، تاریخی، معماری، فرهنگی و اجتماعی برخوردار بوده و یکی از مهم‌ترین مناطق جهانگردی ایران به شمار می‌آید.
مکان‌های دیدنی و تاریخی
استان یزد از مکان‌های دیدنی و تاریخی بسیاری برخوردار است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: مسجد جامع کبیر، مسجد کهن فرج، بقعه‌ی سید رکن‌الدین، بقعه‌ی دوازده امام، دخمه‌ی زرتشتیان، آتشکده‌ی زرتشتیان (یزدان)، باغ دولت‌آباد، بانک شاهنشاهی، خانه‌ی تقدیری، خانه‌ی مودت، مسجد ریگ، بادگیرها، گنبد عالی ابرکوه، پرسبز، مجموعه‌ی خیرآباد، مسجد بیرون ابرکوه، چهار سوق و بازار شاهی، مدرسه‌ی علمیه‌ی امام خمینی، رباط خرگوشی، تکیه‌ی امیرچقماق و مسجد جمعه‌ی نو (در یزد)، نارین قلعه (در میبد)، مسجد جامع (در اردکان) و کاروان‌سرای خرانق ...
صنایع و معادن
استان یزد از دیر باز منطقه‌ای صنعتی بوده و صنایع آن به دو صورت صنعتی و دستی رواج داشته است. فرش بافی، چاقوسازی، سبد بافی، سنگ تراشی، پارچه بافی، زیلو بافی، سرامیک، سفال سازی، کرباس بافی، طلا و نقره کاری از صنایع دستی یزد هستند. این استان از نظر صنایع کارخانه‌ای، اکنون دارای کارخانه‌های تولیدی بزرگ و کوچک است. علاوه بر کارگاه‌های کوچک نساجی و شیرینی سازی، که شمار آن‌ها بسیار است، ده‌ها واحد تولیدی دیگر وجود دارد که در رشته‌های گوناگون فعالیت می‌کنند.
صنایع ماشینی ریسندگی و بافندگی از سال 1312 ه. ش، در استان یزد پدید آمد. اساس این دگرگونی، وجود صدها کارگاه سنتی بافندگی و هزاران بافنده ماهر و هنرمند در این منطقه بوده، که هم زمان با نخستین حرکت‌های صنعتی شدن ریسندگی و بافندگی در کشور، به مراکز تولیدی کارخانه‌ای روی آوردند. استان یزد با دارا بودن 330 واحد تولیدی نساجی، نیمی از منسوجات کشور را تولید و عرضه می‌کند و 70 درصد زمینه‌های اشتغال صنعتی استان یزد، به این صنایع تعلق دارد.
با وجود شرایط آب و هوایی و زیستی نامناسب منطقه، تشکیلات زمین شناختی این استان، ذخیره‌های بزرگ معدنی را در دل خود، جای داده است، به طوری که می‌توان این استان را منطقه‌ای معدنی نامید. بزرگ‌ترین قطب‌های معدنی آهن ایران در استان یزد قرار دارد. هم چنین می‌توان از معادن غنی سرب و روی مهدی آباد، کوشک، دره انجیر و منصور آباد، بوکسیت صدر آباد، معدن اورانیوم ساغند اردکان که در نوع خود در خاورمیانه بی‌نظیر است، مس اردکان و تفت، نام برد. افزون بر آن، معدن‌های فلزی، سنگ‌های تزیینی با کیفیت بسیار بالا، مانند: مرمر، مرمریت، گرانیت، چینی، ... و نیز موادی چون باریت، گچ، فسفات، نمک، ... به فراوانی در سطح استان یزد وجود دارد.
کشاورزی و دام‌داری
کشاورزی استان یزد به دلیل بارش اندک، به گونه کشت آبی است و رونق چندانی ندارد. تلاش کشاورزان این ناحیه بر این است که با بهره‌گیری از کم‌ترین آب و خاک حاصلخیز، توانسته‌اند کشاورزی را در محدوده‌ای اندک به دیگر بخش‌های اقتصادی پیوند دهند.
از مهم‌ترین فرآورده های کشاورزی یزد می‌توان گندم، جو، آفتاب گردان، نباتات علوفه‌ای، جالیز، زیره، گوجه فرنگی، بادمجان و سردرختی به ویژه انار، انجیر و پسته را نام برد. دام‌پروری نیز به روش سنتی و صنعتی رواج دارد، اما به دلیل کمبود علوفه رونق زیادی ندارد. مردم آبادی‌های پیرامون شهر یزد، به پرورش گوسفند، بز، گاو و شتر هم می‌پردازند.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
یزد، یعنی آفریننده خوبی‌ها، پاکی‌ها و شهر خدا. نام‌گذاری این شهر با واژه «یزش» به معنای ستایش و نیایش در زبان پارسی میانه و با واژه یزدان یا یزتان به معنی پاک، مقدس، فرخنده و همچنین به معنی ذات خدا در ارتباط است. یزد در دوران هخامنشی و شاید پیش از آن «ایستاتیس» نامیده می‌شده که «هرفته» (فرافر) و «سریزد» کنونی، در 30 کیلومتری خاور شهر یزد، بازمانده این شهر است.
استان یزد از تاریخی کهن برخوردار است، تا جایی که بنای شماری از شهرهای آن، مانند میبد را به سلیمان پیامبر، یزد را به ضحاک و اسکندر مقدونی و ابر کوه را به ابراهیم پیامبر نسبت داده‌اند.
مجموعه آثار باستانی پراکنده موجود در استان یزد به سهم خود، بازمانده شایان توجهی از تاریخ و فرهنگ کهن ایران است. کشاورزی و مدنیت یزد، در چهار کانون بزرگ مهریز و فهرج، یزد، رستاق و میبد و اردکان، پا گرفته است. این منطقه با قرار گرفتن در مسیر شاهراه‌های باستانی ری ـ کرمان و پارس ـ خراسان، در میانه هزاره نخست پیش از میلاد، نقش مرزبانی ایالت‌ها و نگهبانی راه‌های بسیاری را که به چهار سوی ایران می‌رفته، ایفا می‌کرده است.
منطقه یزد، بی‌گمان در دوران هخامنشی دارای راه‌های بزرگ و معتبر، راهداری و مراکز پستی و چاپاری بوده است. زیرا علاوه بر راه‌های شناخته شده باستانی، از روی مدارک پیشین، راه‌های فراموش شده‌ای نیز که در روزگار باستان به مرکز اقتصادی و فرهنگی ایران باستان می‌پیوسته‌اند، به تازگی شناسایی شده‌اند.
