8 خاصیت ذکر خدا
«یاد خداوند» آثار و بركات فراوانی دارد كه در آیات و روایات به آن اشاره شده است. در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌كنیم:
1- مورد یاد خدا قرار گرفتن
«فَاذْكُرُونِی أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُواْ لِی وَلاَ تَكْفُرُونِ» (1) مرا یاد كنید تا شما را یاد كنم و كفران نورزید.
ذكر خدا معنای وسیع و مصادیق فراوانی دارد. انسانی كه در تمامی لحظات زندگی به یاد ذات پاكی است كه سرچشمه تمام خوبی‌ها و نیك‌هاست و به این وسیله روح و جان خود را پاك و روشن می‌سازد، خداوند نیز در تمامی مراحل زندگی و در اوج مشكلات و سختی‌ها او را تنها نمی‌گذارد.
2- هم‌نشینی با خدا
كسی كه همواره به یاد خدا باشد، خداوند هم‌نشین و جلیس او خواهد بود؛ چنان‌كه در حدیث قدسی به حضرت موسی (ع) فرمود: ای موسی! من هم‌نشین كسی هستم كه مرا یاد كند، موسی سؤال كرد: روزی كه هیچ پناهی نیست جز پناه تو، چه كسی در پناه تو خواهد بود؟، فرمود: آنها كه مرا یاد می‌كنند و من نیز آنان را یاری می‌كنم و با هم دوستی می‌كنند در راه من، پس دوست دارم آنها را، اینان كسانی هستند كه وقتی بخواهم به اهل زمین بدی برسانم، آنها را یاد كرده و به خاطر آنان بدی را دفع می‌كنم. (2)
3- محبت خداوند
انسانی كه پیوسته به یاد خداست، حب الهی در قلبش جای می‌گیرد. چنان‌چه در زندگی روزمره نیز چنین است كه اگر انسان در تمامی ساعات و در تمامی افكار خود شخص خاصی را در خاطر داشته باشد، كم‌كم محبت او در قلبش حاكم می‌شود. در روایت نیز آمده است:«من اكثر ذكر الله احبه»: هر كس زیاد خدا را یاد كند، محبت خداوند در قلبش حاكم می‌شود. (3)
4- فلاح و رستگاری
از نظر قرآن كریم ذكر خدا زمینه رستگاری انسان را فراهم می‌سازد: «وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِیرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (4): خدا را بسیار یاد كنید، باشد كه رستگار شوید.
5- افزایش بركت و حضور ملائكه
از روایات استفاده می‌شود خانه‌ای كه ذكر خدا در آن بسیار باشد، بركتش فزون می‌شود و ملائكه در آن خانه حاضر و شیطان‌ها دور می‌گردند. آن خانه برای اهل آسمان‌ها آن‌چنان درخشنده است كه ستارگان برای اهل زمین؛ خانه‌ای كه در آن قرآن خوانده نشود و ذكر خدا در آن نشود، بركتش كم است و ملائكه از آن خانه گریزان می‌شوند.
6- آرامش
آرامش و اطمینان، گم‌شده‌ی انسانِ امروزی است كه همواره در آرزوی به دست آوردنش است. قرآن كریم راه رسیدن به آرامش را به بشر این‌گونه معرفی می‌كند:
«أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»: همانا با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد. (5)
7- دوری از شیطان
آنان كه به یاد خدا هستند، از وسوسه‌های شیطان متأثر نمی‌شوند و یاد خدا سلاحی است كه از آنها در برابر شیطان محافظت می‌كند.
«إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَواْ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّیْطَانِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ» (6)
پرهیزگاران هنگامی كه گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد خدا و پاداش و كیفر او می‌افتند؛ و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بیند و) ناگهان بینا می‌شوند.
8- غذای روح
حضرت علی (ع) می‌فرماید: «مداومت بر ذكر الهی غذای روح و كلید رستگاری است.» با توجه به اهمیت «ذكر الهی» و نقش سازنده آن در پیشرفت معنوی انسان‌های مؤمن، خداوند مؤمنان را از توجه به اموری كه انسان را از یاد خدا باز می‌دارد برحذرمی‌دارد: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ» (7): ای كسانی كه ایمان آورده‌اید! اموال و اولادتان شما را از یاد خدا باز ندارد و هر كس چنین كند، از زیان‌كاران است.
بدیهی است توجه به مال و زندگی دنیوی در صورتی نهی شده است كه انسان را از یاد خدا باز دارد؛ به عبارت دیگر، هدف انسان در زندگی توجه به آنها باشد. در صورتی كه انسان مراقب نفس خویش باشد و از اینها به عنوان وسیله برای رسیدن به سعادت ابدی استفاده كند، نه تنها مذموم نیست، بلكه سفارش هم شده است. پس اموال و اولاد تا آن‌جا كه از آنها در راه خدا و برای نیل به حیات طیبه كمك گرفته شود، از مواهب الهی هستند و مطلوب؛ اما اگر علاقه افراطی به آنها سدی در میان انسان و خدا ایجاد كند، بزرگ‌ترین بلا محسوب می‌شود و خسرانی بزرگ است كه در آیه شریفه به همین معنا اشاره شده است. (8)
تعبیر به «خاسرون» به خاطر این است كه حب دنیا چنان انسان را سرگرم می‌كند كه سرمایه‌های وجودی خویش را در راه لذت ناپایدار و اوهام و پندارها صرف می‌كند و با دست خالی از دنیا می‌رود؛ در حالی كه با داشتن سرمایه‌های بزرگ، برای زندگی جاودانه‌اش كاری نكرده است.
در حالات عالم بزرگ «شیخ عبدالله شوشتری» از معاصرین مرحوم علامه مجلسی نوشته‌اند: او فرزندی داشت كه بسیار مورد علاقه او بود؛ این فرزند سخت بیمار شد؛ پدرش مرحوم شیخ عبدالله، هنگامی كه برای ادای نماز جمعه به مسجد آمد پریشان بود، هنگامی كه طبق دستور اسلامی، سوره «منافقین» را در ركعت دوم تلاوت كرد و به این آیه رسید، چندین بار آیه را تكرار كرد! پس از فراغت از نماز، بعضی یاران علت این تكرار را سؤال كردند، فرمود: «هنگامی كه به این آیه رسیدم به یاد فرزندم افتادم، و با تكرار آن به مبارزه با نفس خود برخاستم، آن‌چنان مبارزه كردم كه فرض كردم فرزندم مرده، و جنازه‌اش در برابر من است و من از خدا غافل نیستم، آن‌گاه بود كه دیگر تكرار نكردم.»
