تبیان، دستیار زندگی
هر آنچه را خواست، با لسان پرنفوذ فاطمه سلام الله علیها گفت به گونه ای که هیچ عذر و بهانه ای برای هیچ کس باقی نگذاشت. و این ها همه به برکت آزادی عملی بود که تنها زنی همچون صدیقه کبری سلام الله علیها می توانست در عرصه مبارزه با غاصبان حکومت از آن بهره مند ب
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شکست سکوت معنادار امامت با شمشیر برنده یادگار نبوت
امام علی

همچنانکه پیشتر نیز اشاره شد، باید دید شخصیت انسان معصوم، گاه در وجود مبارک امیرالمومنین علیه السلام و گاه در شخص شخیص صدیقه کبری سلام الله علیها چگونه و به چه نحو در مبارزه با جریانی که بر ضد اسلام در فتنه سقیفه شکل گرفته بود، عمل نمود. در بخش اول این نوشته، به بررسی مختصری از چگونگی موضع گیری امیرالمومنین علیه السلام نسبت به این جریان انحرافی پرداخته شد. اکنون ببینیم حضرت فاطمه سلام الله علیها به چه نحو به مبارزه با غاصبین حکومت برخاستند.

آهی سوزان از سینه ای دردناک

با وجود همه محدودیت هایی که چونان غل و زنجیر، امیرالمومنین علیه السلام را به بند کشیده بود، حضرت زهرا سلام الله علیها به دو دلیل عمده، برای مبارزه و معارضه علنی با این جریان انحرافی از آزادی عمل خاصی برخوردار بودند و به همین جهت است که ایشان با صراحت و فطانت اقدام به تبیین حقایق اسلام و افشای عالمانه ماهیت فتنه سقیفه نمودند:
اولا، جایگاه ویژه حضرت و انتساب خاص ایشان به پیامبر اکرم صلوات الله و سلامه علیه و آله، سلاحی موثر برای تحریک، برانگیختن و هدایت عواطف و احساسات مردم به سمت اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به شمار می رفت. همچنانکه ایشان در فرازهای مختلف خطبه فدکیه از این وسیله برای متنبه نمودن مردم نسبت به ظلم فاحشی که توسط غاصبین دستگاه خلافت انجام شده بود، کمال استفاده را کردند:
ایشان در خطبه فدکیه پس از حمد و ثنای الهی و بیان خلاصه ای از معارف اعتقادی و احکام الهی و آثار آن چنین می فرمایند (١):
ثُمَّ قٰالَتْ: اَیُّهَا النّاسُ، اِعْلَمُوا أنّی فاطِمَةُ و أبی مُحَمَّدٌ : ای مردم بدانید من فاطمه ‏ام و پدرم محمد است؛ أقُولُ عَوْداً وَ بَدْءاً وَ لاأقُولُ ماأَقُولُ غَلَطاً و لا اَفعَلُ ما أفْعَلُ شَطَطاً : من کسی هستم که حرف نادرست نمی‌ زنم، هر چه می- ‌گویم عین واقعیت است و کار بیهوده و گزاف انجام نمی‌ دهم، کار من کاملا موافق حکمت و موافق دستور خدا و عقل است.

سپس این آیه را تلاوت فرمودند: «لَقَدْ جٰائَكُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِكُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْكُمْ بِالْمومنینَ رَووُفٌ رَحیمٌ»(٢) رسولى از خود شما به سویتان آمد كه رنجهاى شما بر او سخت است، و اصرار به هدایت شما دارد و نسبت به مومنان رئوف و مهربان می باشد .

گرچه امیرالمومنین علیه السلام در مواجهه با رذالت فتنه گران به ظاهر سکوت اختیار کرد و تسلیم شرایط تحمیلی مخالفان و غاصبان شد ولی لسان ناطق، گویا، صریح و بلیغ فاطمه زهرا سلام الله علیها چنان هوشمندانه پرده از بی کفایتی حاکمان خود خوانده برداشت و حجت را بر همگان تمام کرد که گویا امام علی علیه السلام نه سکوتی کرد و نه در احقاق حق لب فرو بست.

حضرت زهرا سلام الله علیها می فرمایند که من دختر چنین پیغمبری هستم، پیغمبری که از خود شما بود، نه فردی بیگانه که شما را درک نکند و نفهمد که چه می کشید، پیغمبری که دائما غصه هدایت شما را می خورد، پیامبری که رنجهای شما، رنجهای او بود  و سختی های شما بر او گران می آمد، پیامبری که بر بهشتی شدن شما حریص بود و نسبت به مومنان نهایت لطف و رحمت را ابراز می کرد. آیا با این اوصاف من سزاوار چنین رفتاری از جانب شما هستم؟ آیا اینگونه مزد و پاداش یگانه دختر پیامبرتان را می دهید؟

ثانیا، تا زمانی که حضرت زهرا سلام الله علیها به عنوان یک زن، پرچمدار معارضه با غاصبین خلافت بودند، نه بیم آن می رفت که شعله جنگی بر افروخته شود و نه خوف آن بود که قیام و جنگ مسلحانه ای بین مسلمین اتفاق بیافتد. کلمات آتشینی که از دهان مبارک حضرت خارج می شد، در عین حال که بر پیکره حکومت غاصبان ضربات کاری خود را وارد می آورد، به هیچ عنوان رنگ و بوی تحریک و تشجیع مردم برای یک نزاع مسلحانه را به خود نگرفت. حتی در بخشی از خطبه فدکیه، حضرت زهرا سلام الله علیها به صراحت تمام انصار را مورد توبیخ قرار می دهد که چرا باید اموال ما اهل بیت را در پیش چشمان شما به تاراج ببرند و شما دست به سلاح نبرید؟!

حضرت زهرا

إِیهاً بَنِی قَیْلَةَ أَ أُهْضِمَ تُرَاثُ أَبِی- وَ أَنْتُمْ بِمَرْأًى مِنِّی وَ مَسْمَعٍ وَ مُنْتَدًى وَ مَجْمَعٍ تَلْبَسُكُمُ الدَّعْوَةُ وَ تَشْمَلُكُمُ الْخِبْرَةُ وَ أَنْتُمْ ذَوُو الْعَدَدِ وَ الْعُدَّةِ وَ الْأَدَاةِ وَ الْقُوَّةِ وَ عِنْدَكُمُ السِّلَاحُ وَ الْجُنَّة : هشدار به همه شما ‌ای فرزندان قیله!(٣)  آیا صحیح است در حالی‌که شما می ‌بینید و می ‌شنوید و در حالی‌که من در میان جمع شما هستم و شما حضور دارید، ارث پدرم خرد و له شود؟! اگر ندای کمک ‌خواهی مرا نمی ‌شنیدید، ممکن بود عذری داشته باشید؛ اگر تشخیص نمی ‌دادید که حق با کیست باز امکان داشت که معذور باشید؛ اگر می ‌دانستید و تشخیص می ‌دادید اما نمی‌ توانستید کمک کنید باز امکان معذور بودن وجود داشت؛ اما دعوت من به گوش شما رسیده است و همه شما از آن آگاهید و می ‌توانید تشخیص دهید و دارای جمعیت زیادی هستید و عده و ساز و برگ دارید و از قدرت و نیرو برخوردارید و شما اسلحه و سپر در دست دارید.
لذا عملا حضرت فاطمه سلام الله علیها زبان ناطق و گویای امیرالمومنین علیه السلام در این نبرد بودند بدون آنکه اتهام تفرقه افکنی و قدرت طلبی و امثال آن متوجه ایشان و حضرت امیر علیه السلام شود.

تا زمانی که حضرت زهرا سلام الله علیها به عنوان یک زن، پرچمدار معارضه با غاصبین خلافت بودند، نه بیم آن می رفت که شعله جنگی بر افروخته شود و نه خوف آن بود که قیام و جنگ مسلحانه ای بین مسلمین اتفاق بیافتد. کلمات آتشینی که از دهان مبارک حضرت خارج می شد، در عین حال که بر پیکره حکومت غاصبان ضربات کاری خود را وارد می آورد، به هیچ عنوان رنگ و بوی تحریک و تشجیع مردم برای یک نزاع مسلحانه را به خود نگرفت.

ثمره و نتیجه مخالفت و نزاع علنی صدیقه کبری سلام الله علیها با حکومت وقت از دو حال خارج نبود: یا در افشای ماهیت حقیقی فتنه گران موفق می شدند و مردم و جامعه را با خود علیه حکومت وقت هم صدا می کردند و یا اینکه در همراه نمودن مردم با خود به موفقیتی نائل نمی آمدند و در نتیجه معارضه ایشان، در حد یک نزاع و مجادله لفظی باقی می ماند  همچنانکه همین گونه هم شد. اما به هر حال حجت را بر مردم آن عصر و بلکه تمام کسانیکه در طول تاریخ قرار بود نسبت به این حادثه قضاوتی داشته باشند، تمام می کرد. حضرت در انتهای خطبه می فرمایند:
أَلا وَ قَدْ قُلْتُ ما قُلْتُ هذا عَلی مَعْرِفَةٍ مِنّی بِالْخَذْلَةِ الَّتی خامَرتْكُمْ وَ الْغَدْرَةِ الَّتِی اسْتَشْعَرَتْها قُلُوبُكُمْ  : من گفتم آنچه گفتم در حالی كه ترك وفا شعار شما شده و سویدای درون شما گردیده و شما اهل كمك كردن به حق نیستید و بی‏- وفایی مثل لباس زیر كه به تن می ‏چسبد به روح شما چسبیده است.
و در ادامه حضرت به این سوال پاسخ می دهند که چرا با وجوداینکه ایشان می دانستند این سخنان تاثیری در آنها ندارد اقدام به ایراد چنین خطبه ای با آن همه تفصیلات نمودند:
وَ لكِنَّهٰا فَیْضَةُ النَّفْسِ وَ نَقْثَةُ الْغَیْظِ وَ خَوَرُ الْقَناةِ و بثّة الصّدر وَ تَقْدِمَةُ الْحُجَّةِ : اما آنچه گفتم سرریز غصه‌های دل و آهی است که از سینه دردناک من بر می ‌خیرد و خروشی از روی خشم و نگرانی، و اتمام حجتی بر شماست که مبادا روزی بگویید: «ما نمی‌ دانستیم» یا بگویید: «فکر می ‌کردیم با رضایت شما این کار صورت گرفته است».

لسان پرنفوذ عصمت در دفاع از سکوت معنادار ولایت

گرچه امیرالمومنین علیه السلام در مواجهه با رذالت فتنه گران به ظاهر سکوت اختیار کرد و تسلیم شرایط تحمیلی مخالفان و غاصبان شد ولی لسان ناطق، گویا، صریح و بلیغ فاطمه زهرا سلام الله علیها چنان هوشمندانه پرده از بی کفایتی حاکمان خود خوانده برداشت و حجت را بر همگان تمام کرد که گویا امام علی علیه السلام نه سکوتی کرد و نه در احقاق حق لب فرو بست. هر آنچه را خواست، با لسان پرنفوذ فاطمه سلام الله علیها گفت به گونه ای که هیچ عذر و بهانه ای برای هیچ کس باقی نگذاشت. و این ها همه به برکت آزادی عملی بود که تنها زنی همچون صدیقه کبری سلام الله علیها می توانست در عرصه مبارزه با غاصبان حکومت از آن بهره مند باشد.

پی نوشت:

1) الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج1 ، صص100-104
2) توبه 128
3) قیله بنت کاهل نام زنی بوده است كه اوس و خزرج یعنی گروههایی كه انصار از آنها تشكیل شده بود از فرزندان او هستند.

سید عبدالله سیدحسینی       

کارشناس حوزه               

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان


مطالب مرتبط:

سکوت خردمندانه علوی و فریاد هوشمندانه فاطمی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.