نقش آموزه‌های دینی در شخصیت کودکان
والدین باید به‌منظور داشتن فرزندانی صالح، از طفولیت نسبت به پرورش دینی آن‌ها اقدام کنند. آموزش آموزه‌های دینی باید از دوران کودکی آغاز گردد تا بلکه به این وسیله بتوان کودکان را از آسیب‌های اجتماعی و روانی، مصون داشت.
آموزش دینی به کودکان و نوجوانان، مسئله‌ای است که تأثیری بنیادین در شکل بخشیدن به شخصیت کودکان دارد. از آنجا که کودکان امروز، اعضای جامعه فردا را تشکیل می‌دهند، زمان صحیح آموزش، از اهمیت زیادی برخوردار است.
آموزش آموزه‌های دینی باید از دوران کودکی آغاز گردد تا بلکه به این وسیله بتوان کودکان را از آسیب‌های اجتماعی و روانی، مصون داشت. از آنجا که پرورش آموزه‌های دینی، امری آموختنی است، ابتدا این والدین هستند که باید به این مهم اهتمام ورزند. ازاین‌رو، دوران کودکی، بهترین زمان سازندگی روحی است.
کودک در سال‌های نخستین، آمادگی کامل دارد تا از تربیتی درخور و شایسته برخوردار شود و اگر آموزه‌های دینی در این دوره سنی آغاز شود، در دل‌وجان او نقش می‌بندد و به‌راحتی از میان نمی‌رود. بنابراین دوران کودکی، بهترین دوره سازندگی و آموزش امور دینی به کودک است.
بیدار کردن وجدان فردی
بیدارسازی وجدان فردی در کودک، آموزه دینی مهمی است که آموزه‌های دیگری را نیز در دل خود جای داده است. وجدان، نقشی اساسی در سلامت افراد و جامعه دارد و نخستین قدم در آماده‌سازی کودکان برای درک بهتر خویشتن خویش است. فعال کردن وجدان در کودکان باعث می‌شود آن‌ها از همان ابتدای کودکی، سره را از ناسره تشخیص دهند. این امر، نقش سازنده‌ای در بزرگ‌سالی کودکان ایفا می‌کند. آن‌چنان‌که اگر از راه راست منحرف شوند، بلافاصله احساس گناه می‌کنند و تغییر مسیر می‌دهند. پس وجدان، پایه و اساس صداقت و مسئولیت‌پذیری در افراد است.
اگر وجدان در کودکان شکل نگیرد، آن‌ها هیچ‌گاه نتیجه اعمال خود را در نظر نمی‌گیرند و نسبت به رفتار خود، مسئولیت‌پذیر نیستند. با تقویت وجدان کودکان می‌توان مطمئن بود آن‌ها در آینده از وسوسه برای انجام دادن اعمال غیراخلاقی، مصون خواهند ماند؛ چراکه اگر فرد در موقعیتی قرار بگیرد که نفس، او را به بدی فراخواند، وجدان بیدار، راه صحیح را به او نشان می‌دهد. بنابراین در جدال بین نفس و وجدان بیدار، این وجدان بیدار است که پیروز می‌شود و فرد را به صبر و شکیبایی فرامی‌خواند. ازاین‌رو می‌توان صبر را ثمره وجدان بیدار خواند.
صبر، نخستین ثمره وجدان بیدار
صبر، یکی از آموزه‌های زیربنایی دینی است که از یک وجدان آگاه برمی‌خیزد. کودکان به‌مقتضای سن خود، همواره درگیر احساسات هستند و دوست دارند هر آنچه را که می‌طلبند، در اختیار داشته باشند. این در حالی است که در آموزه شکیبایی، آن‌ها فرامی‌گیرند احساسات خود را کنترل کرده و این کار موجب می‌شود آن‌ها از رفتارهای عجولانه پرهیز کنند و همواره پیش از انجام دادن هر کار بیندیشند و بدانند رسیدن به هر خواسته‌ای، نیازمند زمان است.
اطلاع یافتن کودکان از این امر که در جامعه، اقشار مختلفی زندگی می‌کنند که برخی از آن‌ها توانایی خرید یا حتی خوردن چیزی را ندارند، موجب می‌شود آن‌ها صبور و بردبار شوند. ازاین‌روست که پرورش صبر در کودکان می‌تواند در پرورش یکی از ارکان دین، یعنی روزه گرفتن نیز موثر باشد. از طرفی، آموزه دینی صبر به کودکان کمک می‌کند به خود متکی باشند و در زندگی از استقلال برخوردار شوند. بنابراین صبر و شکیبایی به کودکان یاد می‌دهد که چگونه شرایط سخت را تحمل کنند و در آینده دیگران را به آن فراخوانند. چنین کودکانی قادرند در هر شرایطی همراه و همدم دیگران باشند و در بزرگ‌سالی، مردان و زنانی دلسوز و غمخوار خواهند بود.
همدلی، دومین ثمره وجدان بیدار احترام به دیگران، سومین ثمره وجدان بیدار
همدلی یا توانایی در درک احساسات دیگران، نشان‌دهنده برخورداری از وجدانی آگاه و بیدار است. آموزش این توانایی به کودکان کمک می‌کند تا نیازها و احساسات دیگران را بشناسند و در آینده و در بزرگ‌سالی برای کمک به دیگران، پیش‌قدم باشند و مشکلات دیگران را رفع کنند و نسبت به احساسات دیگران، مسئولیت‌پذیر و متعهد باشند. در آیات قرآن و احادیث، همدلی و کمک به انسان‌های دیگر بسیار سفارش شده است. بنابراین درک احساسات دیگران و کمک به آن‌ها از کسی ساخته است که انسان‌های دیگر در نزد او محترم باشند. این احترام زمانی به وجود می‌آید که او ابتدا به خود احترام بگذارد.
کودکان باید آموزه دینی احترام به دیگران را نیز فراگیرند. این فراگیری، ابتدا از خانواده آغاز می‌شود. ازاین‌روست که حضرت علی (ع) فرموده‌اند: «با بچه‌هایتان به‌گونه‌ای برخورد کنید که آن‌ها خودشان را کریم و باشخصیت بدانند.» تکریم کودک باعث به وجود آمدن احساس شخصیت و عزت‌نفس در او می‌شود. در این صورت است که آن‌ها با دیگران آن رفتاری را دارند که انتظار دارند با خودشان همان رفتار شود. در قرآن هم به این آموزه پراهمیت پرداخته شده است. در احادیث نیز ردپای این آموزه دینی به چشم می‌خورد.
حضرت علی (ع) در حدیثی دیگر این آموزه را به فرزند خویش سفارش کرده‌اند: «پس آنچه را که برای خود دوست داری، برای دیگران نیز دوست بدار و آنچه را که برای خود خوش نمی‌داری، برای دیگران هم خوش مدار؛ ستم روا مدار، آن‌گونه که دوست نداری به تو ستم شود؛ نیکی کن، آن‌گونه که دوست داری به تو نیکی کنند و آنچه را که برای دیگران زشت می‌داری، برای خود نیز زشت بشمار و چیزی را برای مردم بپسند که برای خود می‌پسندی.» ازاین‌روست که پرورش آموزه دینی احترام به همنوع، مانند سدی است که از بسیاری از آسیب‌ها مانند خشونت و بی‌عدالتی جلوگیری می‌کند. کودکانی که به دیگران احترام می‌گذارند، هرگز درگیر مفاسد اخلاقی نمی‌شوند.
نتیجه
والدین باید به‌منظور داشتن فرزندانی صالح، از طفولیت نسبت به پرورش دینی آن‌ها اقدام کنند. آن‌ها باید به این امر وقوف داشته باشند که کودکانشان از همان کودکی از فهم و شعور برخوردارند. ازاین‌رو آن‌ها باید بدانند این باور که «بچه‌ها نمی‌فهمند»، باوری است که به نادرستی در اذهان مردم جای گرفته است. افزون بر این، والدین باید توجه داشته باشند آموزش‌های دینی در کودکان، امری است که از ویژگی خاصی برخوردار است؛ زیرا هر آموزه دینی، دربردارنده آموزه‌های دیگری است. به‌عنوان‌مثال، آموزه‌های وجدان بیدار قادر است آموزه‌های راست‌گویی، فروتنی و بخشندگی را نیز در کودکان پرورش دهد. اهمیت دادن به روح و روان فرزندان تا حدی است که امام سجاد (ع) دراین‌باره فرموده‌اند: «فرزندانتان را با آداب و اخلاق پسندیده پرورش دهید و او را به‌سوی خداوند راهنمایی کنید و در اطاعت و بندگی پروردگار، یاری‌اش کنید.»
