وقتی دعایمان مستجاب نمی شود چه کنیم؟!
چرا گاهی اوقات هر چه خدا را صدا می زنیم حس می کنیم صدای ما را نمی شنود ، مثلا گروهی می گویند ما فلان دعا را خواندیم و حاجت گرفتیم ولی هر کدام را امتحان کردم جواب نداد.
چرا خداوند جواب عده ای را به سرعت می دهد و عده ای سال های سال باید دعا کنند و معلوم نیست عاقبت این همه دعا چه می شود؟
استجابت دعا از نظر قرآن و روایات، حتمی و قطعی است. ولی گاهی اوقات مصلحت بنده در استجابت دعای او نیست که خداوند جبران عدم استجابت دعای بنده خویش را مینماید.
در برخی موارد نیز حکمت خداوند حکیم، اقتضای اجابت دعا را نمیکند. مثلاً خداوند خیر و صلاح بنده خود را در ذخیره سازی اجابت دعای او برای آخرت میداند. [1] و نیز گاهی خداوند دوست دارد صدای مناجات بندگان خاص خویش را بشنود، لذا یا به اندازه دعایی که کردهاند، در این دنیا بلا از آنان دفع میکند و یا بهتر از آن را در آخرت عطا میفرماید. [2]در بسیاری از موارد نیز عواملی توسط خود انسان ایجاد میشود که از تحقق استجابت دعا جلوگیری مینماید. به عبارت دیگر اعمال برخی انسانها مانع رسیدن فیض و رحمت الهی به آنان میشود. وگرنه حضرت ربّ العالمین رحمت خود را از کسی دریغ نمیدارد و همه بندگان میتوانند از فیوضات رحمانی حق تعالی بهرهمند شوند.
در تعالیم اسلامی از عوامل مختلفی به عنوان موانع استجابت دعا یاد شده است. از جمله میتوان به عواملی همچون گناه، [3] ستم و کمک به ستمکار، [4] نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنان، [5]بریدن از خویشاوندان، [6]ترک امر به معروف و نهی از منکر، [7]سبک شمردن نماز، [8]سخنچینی، [9]متوسّل شدن به غیر خدا [10]و غذای حرام، [11] اشاره کرد.
اینک به شرح سه مانع از موانع استجابت دعا پرداخته خواهد شد.
گناه و صفات رذیله
یکی از موانع مهم استجابت دعای انسان، ارتکاب گناه است. انسانی که از امر خدای سبحان نافرمانی میکند، چگونه انتظار دارد دعای او مستجاب شود؟ همچنین صفات رذیله، اجازه وصول رحمت حق به انسان را نمیدهد. آدمی که حسود، مغرور، متکبر و یا خودخواه است، نباید توقع برآورده شدن حاجات خود را داشته باشد. پولپرستی و ریاستطلبی، موانع بزرگی جهت دریافت فیض از جانب حق تعالی هستند. لااقل باید آتش صفات رذیلهای همچون حسادت، خاموش شود تا دعا مستجاب گردد.
«إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقین» [12]
جز این نیست كه خدا از پرهیزكاران مىپذیرد.
این آیه شریفه با چند تأکید میفرماید خداوند متعال اعمال و دعای انسان متقی را میپذیرد. کسی که فاسق و فاجر است، نه تنها از دعا و استجابت دعا بیبهره میماند، بلکه بنابر تعبیر قرآن شریف، خداوند او را دوست ندارد. آنجا که میفرماید: «وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدین» [13] و «إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ» [14]
یکی از موانع مهم استجابت دعای انسان، ارتکاب گناه است. انسانی که از امر خدای سبحان نافرمانی میکند، چگونه انتظار دارد دعای او مستجاب شود؟ همچنین صفات رذیله، اجازه وصول رحمت حق به انسان را نمیدهد. آدمی که حسود، مغرور، متکبر و یا خودخواه است، نباید توقع برآورده شدن حاجات خود را داشته باشد
خداوند کسی که به گناه آلوده شده باشد را دوست ندارد و دعای او را نمیپذیرد. در مقابل میفرماید:
«إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرین» [15]
یعنی آدمی باید پس از شست و شوی باطنی و زدودن رذائل و آلودگیها، نام مبارک حقتعالی را بر زبان جاری کند و او را بخواند در این صورت میتواند توجّه و نظر عنایت خدای سبحان را به خود جلب نماید. حافظ در این باره میگوید:
شست و شویی کن و آنگه به خرابات خرام تا نگردد به تو این دیر خراب آلوده
گاهی اوقات یک انسان آلوده به گناه، مانع استجابت دعای یک جمعیّت میشود. حضرت موسی«سلام الله علیه» مردم را برای دعای باران در بیابان جمع کرده بود. جمعیت کثیری دعا میکردند تا خداوند متعال رحمت خویش را بر آنان نازل کند. ناگهان به حضرت موسی«سلام الله علیه» خطاب شد که هرچه دعا کنید فایده ندارد. زیرا یک نفر که اهل نمّامی و سخنچینی است، در میان جمعیّت است و تا وقتی مردم را ترک نکند، دعا مستجاب نمیشود. [16]
حضرت موسی«سلام الله علیه» فریاد زد: ای سخنچینی که در میان جمعیّت قرار داری، از خیل دعاکنندگان دورشو تا خداوند دعای ما را مستجاب کند. آن شخص متوجّه شد که منظور حضرت موسی«سلام الله علیه»، او است و اگر در این هنگام از جمعیّت خارج شود، رسوا میگردد، لذا توبه کرد و با شرمندگی و خجالت زدگی از خداوند عذرخواهی نمود. پروردگار متعال رحمت خویش را نازل کرد و باران بارید. بعد هم خطاب شد که به خاطر توبه همان شخص، باران بارید.
بنابراین وقتی آدمی وجود خود را از پلیدیهایی که او را فراگرفته است، پاکیزه نماید و از تاریکی گناه خارج شود، دعای او مستجاب خواهد شد. به همین جهت در شبهای قدر توصیه میشود ابتدا توبه و پس از آن دعا نمائید.
کسی که گناه میكند، مورد غضب الهی واقع میشود. ممكن است یک دروغ، یک غیبت، یک شایعه پراكنی و یا یک چشم چرانی، موجب برداشتن دست عنایت خدای سبحان از روی سر انسان شود. ناگفته پیداست کسی كه دست عنایت خداوند بر سرش نباشد، نه تنها دعای مستجاب ندارد، بلکه در دو دنیا نگون بخت و بیچاره میشود.
ذکر یک نکته
در هر شرائطی راضی به رضای خدای مهربان، حکیم، رووف و عالم به غیب باشیم. امام حسین (علیه السلام) در بدترین شرائط ظهر عاشورا، در حالی که همه عزیزانش را از دست داده، در حالی که زخمی و تشنه است و زن و فرزندانش در محاصره دشمن هستند می فرماید: رضا به قضائک، تسلیما لامرک، لا معبود سواک ...
پی نوشت ها:
[2]. مسند زید، ص 420.
[3]. الکافی، ج 2، ص 296.
[4]. الخصال، ص 337.
[5]. الکافی، ج 2، ص 447.
[6]. نزهةالناظر، ص 37.
[7]. الکافی، ج 2، ص 374.
[8]. فلاح السائل، ص 61.
[9]. بحار الأنوار، ج 72، ص 268 .
[10]. الأمالی (للطوسی)، ص 585: «
[11]. مکارم الاخلاق، ص 275: رسولخدا«صلی الله علیه و آله و سلم» فرمودند: کسب و کارت را پاک کن تا دعایت مستجاب شود؛ زیرا انسان، لقمه حرام را که به سوی دهانش میبرد، تا چهل روز دعایش مستجاب نمیشود.».
[12]. المائدة / 27.
[13]. المائدة / 64.
[14]. المائدة / 87.
[15]. البقرة / 222.
[16]. بحار الأنوار، ج 72، ص 268.
فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: تلخیصی از درس اخلاق آیت الله مظاهری
مطالب مرتبط:
با این عمل دعا به اجابت می رسد!