تبیان، دستیار زندگی
زینت بودن چیزى، غیر از دلبستگى به آن است. در این آیه انتقاد از دلبستگى شدید است كه از آن به «حُبُّ الشَّهَواتِ» تعبیر مى‏كند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جلوه ‏هاى دنیا، مقدّمه‏ى غفلت از آخرت!

خانواده

با اینكه خداوند زینت بودن مال و فرزند را پذیرفته است‏ «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا» (كهف، 46) پس چرا آیه 14 سوره آل عمران در مقام انتقاد است؟

زینت بودن چیزى، غیر از دلبستگى به آن است. در این آیه انتقاد از دلبستگى شدید است كه از آن به «حُبُّ الشَّهَواتِ» تعبیر مى‏كند.


زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِكَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ (آل عمران ـ 14)

عشق و علاقه به زنان و فرزندان پسر و اموال زیاد از طلا و نقره و اسبان ممتاز و چهارپایان و كشتزارها كه همه از شهوات و خواسته‏هاى نفسانى است، در نظر مردم جلوه یافته است، (در حالى كه) اینها بهره‏اى گذرا از زندگانى دنیاست و سرانجام نیكو تنها نزد خداوند است.

جاذبه زینت هاى مادى‏

در آیات گذشته سخن از كسانى بود كه تكیه بر اموال و فرزندانشان در زندگى دنیا داشتند و به آن مغرور شدند و خود را از خدا بى‏نیاز دانستند، این آیه در حقیقت تكمیلى است بر آن سخن، مى‏فرماید: "امور مورد علاقه، از جمله زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسب هاى ممتاز و چهارپایان و زراعت و كشاورزى در نظر مردم جلوه داده شده است" تا به وسیله آن آزمایش شوند "ولى اینها سرمایه‏هاى زندگى دنیا است، (و هرگز نباید هدف اصلى انسان را تشكیل دهد) و سرانجام نیك (و زندگى جاویدان) نزد خدا است."

درست است كه بدون این وسایل، نمى‏توان زندگى كرد، و حتى پیمودن راه معنویت و سعادت نیز بدون وسایل مادى غیر ممكن است، اما استفاده كردن از آنها در این مسیر مطلبى است، و دلبستگى فوق العاده و پرستش آنها و هدف نهایى بودن مطلب دیگر.

نکات آیه:

چه كسى این امور مادى را زینت داده؟

جمله "زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ" كه به صورت فعل مجهول ذكر شده مى‏گوید: علاقه به زن و فرزند و اموال و ثروت ها در نظر مردم زینت داده شده است، در اینجا این سوال پیش مى‏آید كه زینت دهنده چه كسى است؟

آیه مورد بحث و سایر آیات مشابه آن هیچ گاه علاقه معتدل نسبت به زن و فرزندان و اموال و ثروت را نكوهش نمى‏كند، زیرا پیشبرد اهداف معنوى بدون وسایل مادى ممكن نیست. به علاوه قانون شریعت هرگز بر ضد قانون خلقت و آفرینش نمى‏تواند باشد، آنچه مورد نكوهش است عشق و علاقه افراطى و به عبارت دیگر "پرستش" این موضوعات است

بعضى از مفسران معتقدند كه این هوس هاى شیطانى است كه آنها را در نظرها زینت مى‏دهد و به آیه 24 سوره نمل "وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ" (و شیطان اعمال آنها را در نظرشان جلوه داده است) و امثال آن استدلال كرده‏اند ولى این استدلال صحیح به نظر نمى‏رسد؛ زیرا آیه مورد بحث در باره "اعمال" سخن نمى‏گوید، بلكه درباره اموال و زنان و فرزندان سخن مى‏گوید.

آنچه در تفسیر آیه صحیح به نظر مى‏رسد این است كه زینت دهنده خداوند است از طریق دستگاه آفرینش و نهاد و خلقت آدمى.

زیرا خدا است كه عشق به فرزندان و مال و ثروت را در نهاد آدمى ایجاد كرده تا او را آزمایش كند و در مسیر تكامل و تربیت پیش ببرد همان طور كه قرآن مى‏گوید: "إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِینَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا"، "ما آنچه را در روى زمین هست زینت براى آن قرار دادیم تا آنها را بیازماییم كه كدامیك عملشان بهتر است. (سوره كهف، آیه 7)

یعنى از این عشق و علاقه تنها در مسیر خوشبختى و سازندگى بهره گیرند، نه‏ در مسیر فساد و ویرانگرى.

جالب این كه در آیه مورد بحث نخستین موضوعى كه ذكر شده است همسران و زنان مى‏باشند و این همان است كه روانكاوان امروز مى‏گویند."

غریزه جنسى از نیرومندترین غرایز انسان است تاریخ معاصر و گذشته نیز تأیید مى‏كند كه سرچشمه بسیارى از حوادث اجتماعى طوفان هاى ناشى از این غریزه بوده است".

ذكر این نكته نیز لازم است كه آیه مورد بحث و سایر آیات مشابه آن هیچ گاه علاقه معتدل نسبت به زن و فرزندان و اموال و ثروت را نكوهش نمى‏كند، زیرا پیشبرد اهداف معنوى بدون وسایل مادى ممكن نیست.

به علاوه قانون شریعت هرگز بر ضد قانون خلقت و آفرینش نمى‏تواند باشد، آنچه مورد نكوهش است عشق و علاقه افراطى و به عبارت دیگر "پرستش" این موضوعات است.

منظور از متاع حیات دنیا چیست؟

متاع به چیزى مى‏گویند كه انسان از آن بهره‏ مند مى‏شود و حیات دنیا به معنى "زندگى پایین و پست" است بنابراین معنى جمله "ذلِكَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا" چنین مى‏شود كه اگر كسى تنها به این امور شش‏گانه به عنوان هدف نهایى عشق ورزد و از آنها به صورت نردبانى در مسیر زندگى انسانى بهره نگیرد، چنین كسى تن به زندگى پستى داده.

در حقیقت جمله "الْحَیاةِ الدُّنْیا" (زندگى پایین) اشاره به سیر تكاملى حیات و زندگى است كه زندگى این جهان نخستین مرحله آن محسوب مى‏گردد. لذا در پایان آیه اشاره‏اى اجمالى به آن زندگى عالى‏تر كه در انتظار بشر مى‏باشد كرده و مى‏فرماید: "وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ"، یعنى سرانجام نیك در نزد خداوند است.

نکته دیگر:

در میان نعمت هاى مادى زنان را مقدم داشته چرا كه در مقایسه با دیگر نعمت ها نقش مهم‏ترى در جلب افكار دنیا پرستان و اقدام آنها بر جنایات هولناك دارد!

علاقه‏ى طبیعى به مادّیات، در نهاد هر انسانى وجود دارد، آنچه خطرناك است فریب خوردن از زینت‏ها و جلوه‏هاى آن، و عدم كنترل دلبستگى‏هاست. «زُیِّنَ لِلنَّاسِ ...»
امام صادق علیه السلام با استناد به «حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ ...» فرمودند: مردم در دنیا و آخرت از چیزى بیشتر از زنان لذّت نمى‏برند ... اهل بهشت نیز بیش از هر چیز به نكاح تمایل دارند تا خوردنى‏ها و آشامیدنى‏ها. (كافى، ج 5، ص 321)

این روایت دلیل تقدّم «النِّساءِ» را بر دیگر موارد بیان مى‏كند.

پیام‏های آیه:

1ـ علاقه‏ى طبیعى به مادّیات، در نهاد هر انسانى وجود دارد، آنچه خطرناك است فریب خوردن از زینت‏ها و جلوه‏هاى آن، و عدم كنترل دلبستگى‏هاست. «زُیِّنَ لِلنَّاسِ ...»

2ـ جلوه‏ى دنیا براى مردمِ عادّى است، نه افراد فرزانه. (در نظر همسر فرعون كه فرزانه‏ى تاریخ است، كاخ و طلاى او بى‏ارزش است. «نجّنى من فرعون و عمله». تحریم، 11) «زُیِّنَ لِلنَّاسِ»

3ـ علاقه‏ى بیش از حدّ به زن و فرزند، بیش از هر چیز مایه‏ى دلبستگى انسان به دنیا مى‏گردد. «حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ»

4ـ مراقب باشیم كه زینت‏ها و جلوه‏هاى دنیا، مقدّمه‏ى غفلت از آخرت است. «زُیِّنَ لِلنَّاسِ»، «وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

یكى از عوامل بد عاقبت شدن، شیفتگى و دلبستگى به دنیاست. زیرا عاقبت نیكو تنها نزد خداست. «زُیِّنَ لِلنَّاسِ»، «اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

6ـ یكى از شیوه‏هاى تربیتى، تحقیر مادّیات و بیان عظمت معنویات است. «ذلِكَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

7ـ بهترین راه براى كنترل علائق مخرّب، مقایسه آن با الطاف جاودانه‏ى الهى است. «وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

تفسیر نور، ج 2

تفسیر نمونه، ج 2

كافى، ج 5

مطالب مرتبط:

مار خوش خط و خال و محبوب ما

چرا برخی دنیاپرست می شوند؟

تصویری از چهره ی واقعی دنیا

فرزند دنیا و یا فرزند آخرت هستیم؟

امیر دنیاییم یا اسیر دنیا؟!

وصف دنیا در نهج البلاغه

زینت های زندگی دنیا

لبیک گویان دعوت انبیا چه کسانی بودند؟

بی‌خود دلت را به فرزندت خوش مكن!

دشمنان دوست داشتنی در خانه

صوت مرتبط:

رویگردانی دنیا و اقبال آخرت و غفلت مردم از بهشت و دوزخ

پرهیز از دنیاپرستی

فریب دنیا را نخوریم

دلداده

فیلم مرتبط:

دل بستگی به دنیا

این کفش چقدر ارزش دارد؟