پیاده راه میدان امام حسین(ع)، فاجعه ای در شهر تهران
مصاحبه با دکتر سید حسین بحرینی(بخش پایانی)
استاد ، با توجه به صحبتهای گذشته ی جنابعالی به این نتیجه میرسیم که در غرب ، ابتدا فضاهای شهری طراحی می شدند و بعد سایر فضاها، آیا با این نظر موافقید ؟
ببینید برای گروهی از شهرها که با هدف ساخت یک شهر ایده آل طراحی می شدند بله ، این فضاها را از قبل در نظر می گرفتند و طراحی می کردند و اگر هم این فضاها به این ترتیب طراحی نمی شد همان فضاهایی که در مراکز محلات و مراکز شهرها بود ، در نزدیکی کلیساها و مراکز حکومتی و ... باز مردم به دلایل مختلف به آن جذب می شدند . ببینید مثلا چیزی که ما الان در کشور خودمان به عنوان جمعه بازار ، شنبه بازار و ... داریم در اروپا بسیار معمول است . به نظر من وجود چنین مراکزی باید مورد تشویق و حمایت قرار بگیرد ولی ایراد کار در اینجاست که به جای اینکه راه و رسم خودمان را تمرین کنیم تا بهتر شود از غربیها تقلید می کنیم و این موضوع به دلیل تفاوتهای فرهنگی جواب نمی دهد. در این باره درفرهنگ ما زمینه های مختص به خودمان وجود دارد که باید آنها را استخراج و بارور کرد.
برای رسیدن به شهری زیست پذیر و سرزنده راه کارهای گوناگونی وجود دارد ، یکی از این راه کارها بکارگیری رویکرد ایرانی – اسلامی در شهرسازی است . به نظر شما تا چه حد میتوان از رویکرد مذکور در این امر بهره جست؟
صد در صد ، منتها ما در این زمینه زیاد کار نکرده ایم . در کشور ما از قدیم و با توجه به فرهنگ اسلامی مان فضاهایی مثل مسجد ، تکیه ، حسینیه و ... وجود داشته ، که در همه اینها رویدادهای مذهبی اتفاق می افتاده است . که اوج آن مراسم تاسوعا و عاشورا و زمانهای دیگر مثل ماه مبارک رمضان و ... می باشد . اما قبل از اسلام هم مراسم آیینی و ملی دیگری هم داشته ایم که بعضی از آنها هنوز هم هست مثل چارشنبه سوری که البته متاسفانه در سالهای اخیر مفهوم خود را از دست داده است و یا مراسم سیزده بدر و غیره . من فکر میکنم این مراسم ملی باید در کنار مراسم مذهبی وجود داشته باشد . چون شهر ومردم نمیتواند فقط با عزاداری زندگی کنند .همانطور که بزرگان ما گفته اند که هم به دنیایمان توجه داشته باشیم و هم به آخرتمان . میبینم که گاهی می گویند که مردم ایران جزو افسرده ترین مردم جهان هستند و شاد نیستند درست است که به آن آمار و ارقام اعتقادی ندارم اما یک مقدارش هم واقعیت است .
پس نباید در هیچ زمینه ای زیاده روی کنیم چون ممکن است که اثر عکس داشته باشد و مردم به سرگرمی هایی مثل ماهواره و امثالهم گرایش پیدا کنند . باید یک مقداری به دنبال زمینه های شاد کردن مردم بگردیم . به قول یکی از صاحبنظران شاید سخت ترین کار این باشد که بخواهیم از طریق شهرسازی مردم را شاد کنیم ، شاید طنز امیزش این باشد که در خیابانها و میادین بلندگو نصب کنیم و جوک برای مردم تعریف کنیم که خیلی بی معنی است . اما راه های مختلفی برای ایجاد شادی و سرزندگی وجود دارد . مثلا در قدیم در شهرهای کوچک پهلوانانی در وسط میادین معرکه می گرفتند و زنجیر پاره می کردندو مردم را دور خود جمع می کردند . انواع این کارها را میشود انجام داد حالا به صورت هنرمندانه تر حتی به صورت حماسی تر تا غیر از آن مواردی که در چارچوب شهرسازی میگنجد فضاها یک مقداری فعال تر و سزنده تر شود منتها اینها نباید تصنعی باشد نباید دولتی باشد باید مردمی باشد . به طور مثال من در میدان التحریر قاهره قبل از این اتفاقات اخیر ، حضور داشته ام . واقعا یک فضای زنده دارد. اندازه ش مثل میدان آزادی ، ولی مردم در این فضاها به فعالیتهای دلخواهشان می پرداختند یکنفر دستفروشی میکرد ، یکی سلمانی و ... . بهترین فضا بود با اینکه فضای تعریف شده ای از نظر طراحی نداشت .
پس برای افزایش سرزندگی حضور فعال شهرسازان به تنهایی کفایت نمی کند ؟
بله من فکر میکنم یک مقداری باید کار شهرسازی انجام داد . یک مقداری هم جامعه شناسان ، مردم شناسان ،روان شناسان ، هنرمندان و امثالهم زمینه هایی را برای سرزندگی و فعال کردن فضا کشف و ایجاد کنند . ببینید
غربی ها هرلحظه به دنبال بهانه هستند بر ای شادی . به طور مثال به بهانه های مختلف کارناوال راه می اندازند.
مثلا کارناوال ماشینهای قدیمی یا هرچیز دیگر ، و خوب مردم این چیزها رو دوست دارند . مثل همین دسته های عزا داری خود ما که همین علم و کتلی که حمل میکنند برای بچه ها که در دوران کودکی زیاد درگیرفلسفه ی عزاداری نیستند جذاب است و باعث حضورشان در این مراسم می شود . پس ببینید خیلی کارها در این زمینه می توان انجام داد و آنطور هم نیست که من بگویم فقط طراحی شهری میتواند یک فضای خوب به وجود بیاورد.
اما بد نیست مجددا یک مثال دیگر از فضاهای شهری غرب بزنم یک خیابانی هست در هلسینکی مثل خیابان انقلاب ما ازین سوی شهر تا آن سوی شهر . در قدیم مملو از اتومبیل بود اما راه را برای تردد ماشین بستند و پیاده راه ساختند که 24 ساعته فعال است و محل رفت و آمد توریستهاست. هنوز هم ساختمان یک کلیسا را که از فرط دود ماشینها سیاه شده به یادگار از آن روزها نگه داشته اند . منتها ما هم پیاده راه ساختیم ، همین میدان امام حسین ع درتهران که به پیاده راه تبدیل شده است واقعا فاجعه است . یعنی خلاف تمام مواردی که مطرح کردم در این مکان عمل شده است .
یک کف سازی عریض و طویل سنگ بدون ریتم ، بدون هیچ عارضه که الان این روزها که هوا رو به گرمی میرود هیچ انسانی به راحتی نمیتواند روی این سنگها حرکت کند . نه درخت و سایبان دارد. بی جهت عریض ساخته شده است و ضمن اینکه همه فعالیتهای اطرافش نیز به دلیل وابستگی آنها به ماشین و تبدیل شدن این منطقه پیاده راه ، تعطیل شده است . واین نشان میدهد که در طراحی این منطقه چقدر بی دقتی صورت گرفته است .
زینب محسنی نیا
دانشجوی دکتری شهرسازی
بخش محیط شهر تبیان
