تقلب در شهر

بررسی رویکرد سرقتی در طراحی شهری

شهر به مثابه یک موجود زنده همیشه در تکاپو برای خوددرمانی و روز آمدی میباشد. شهر سعی دارد بخشی از نیازهای انسانی را پاسخگو باشد. ترکیب شهر با فرهنگ ، شهروند را بوجود می آورد.شهروند کسی است که فرآیند شهرنشینی را طی کرده ، با قانون ومقررات شهر آشنایی دارد و کاملاً مطیع حقوق شهروندی است.برقراری ارتباط هر دو جامعه هدف میسر نخواهد شد ( شهر و شهروند) بلکه به واسطه حضور فرهنگ در شهر.رابطه متقابل هر دو سمت، زیستن را می آفریند.بنابراین میتوان گفت برآیند شهر ، شهروند و فرهنگ ، بقای یک جامعه را نوید میدهد.

نیازهای انسانی با توجه به اولویت های هر فرد و حتی با روحیات و وضع لحظه ای که مخاطب بعنوان گیرنده پیام ها از شهر در آن قرار دارد ، میتوانند متغییر باشند. تمامی ذی نفعان و ذی نفوذان و ذی ربطان همه و همه در پویایی،مانایی و فرسودگی این ارگانیسم زنده شریک هستند و همینطور تمامی تصمیم گیران و تصمیم سازان. بنابراین می توان گفت اولین قدم در" چگونه زیستن مردم در شهر" را مدیران شهری ، شهرسازان ، برنامه ریزان ، طراحان شهری رقم میزنند. کلمه "Approach " به معنی روش و رویکرد و کلمه "Robbery" به معنی سرقت تلقی میشود." Robbery approach " رویکرد سرقتی را معنا میکند.سرقت در لغت نامه دهخدا ، فرهنگ فارسی معین و فرهنگ لغت عمید به معنای دزدیدن ، دزدی کردن ، دزدی، معنی شده است. نفس و جوهره وجودی کلمه سرقت بار معنایی منفی را القا میکند و این کلمه در تطابق با فرهنگ ایرانی – اسلامی به هیچ عنوان برابر و یک صدا نیست.

اولین برخورد مخاطب با رویکرد سرقتی، مخالفان زیادی را آشکار میکند.اما به محض حضور کالبدی و کپی برداری صرف از پروژه های خارجی و نمود ظاهری و عینی در شهر به کام بسیاری خوش و شیرین می آید.حال این سوال مطرح میشود که آیا در تفکر ، عمل و الگو گرفتن ، ما به اندازه کافی غنی و جامع نیستیم ؟ آیا هر الگو و طرحی میتواند با فرهنگ ما آمیخته شود ؟ آیا از عواقب و تاثیرات سو این به اصطلاح نمودهای ظاهری بدون معنا و مفهوم میتوانیم به اهداف مورد نظر جامعه آرمانی خود برسیم؟محق است که بیان شود در مواردی بعلت کمبود تجربه های اجرایی نیازمند یافتن تکنیک و چگونگی بوجود آمدن اثر از جوامع غربی میباشم و این کاملاً طبیعی است.در ادامه باید بیان شود طراحی شهری با رویکرد های سرقتی چگونه رشد میکند و خلا چه چیزی را پرمیکند.حضور و آفرینش هر عنصر و پدیده ای چه در لقا ظاهر و چه در لقا باطن از سرچشمه نیاز سیراب میشود.نیاز است که انسان را به تکاپو ، کنش و جستجو فرامیخواند که کشف کند. عدم وجود کافی بسترهای قانونی ، حقوقی و حمایتی ، مشارکتی از یک طرف و عدم ایجاد رابطه بین تئوری و عمل و ارتباط بین مبانی آکادمیک و جایگاه های حرفه ای در عرصه عمل از سوی دیگر ، باعث تشدید و احساس نیاز کپی کردن از غرب را تجویز میکند.این نگاه به نحوی در آزمون ها و تمرینات دانشگاهی در رشته های مرتبط سکنی گرفته و حتی در مواردی مروج بهره گیری از تجارب موفق یا ناموفق غربی میشود .

بطوری که گاها ً حیطه عمل ، حیطه آکادمیک را قبول ندارد و یا بلعکس.چه بسا که باید پلی زده شود از سوی جوامع دانشگاهی به جوامع حرفه ای و تبادل ارتباطی برقرار گردد برای تجربه و تبدیل تئوری به عمل.تعریف یک پروژه برمبنای نیاز و فرهنگ جامعه باید شکل بگیرد و نه صرف ایجاد یک محیط و بستر متفاوت.چه بسا خودنمایی و فاصله گرفتن یک اثر در مقیاس خرد و یک پروژه در مقیاس کلان میتواند هویتی جدید و غیر قابل اغماض را فراهم آورد.

بستر هر طرحی خود آبستن فرهنگ غنی آن مرز و بوم میباشد. با تاملی چند لحظه ای میتوان کالبدی را با درون مایه بعد معنوی رقم زد که هم بستر پذیرای کالبد باشد و هم کالبد بستر را در آغوش بگیرد.یکی از خلا های حاکمه بر ترغیب شدن و رفت بسوی رویکردهای سرقتی منابع مالی و سودجویانه میباشد.وقت کم بگذار سود بیشمار ببر. این سود میتواند نمره درسی یک دانشجو باشد یا ترفیع شغلی ، مقامی و یا در نازل ترین حالت رقم های مالی باشد.بااطمینان میتوان گفت با سرچرخواندنی در شهر میتوان بیشمار از این نمونه های ناهمخوان با بستر طرح و فرهنگ پیدا کرد.حاصل این عمل جامعه را بسوی رخوت ، کندی و تنبلی سوق میدهد و شوق حرکت برای یافتن را در قدم اول از جوانان و در قدم های بعدی از متخصصان و مسئولین میگیرد. با این مسیر حرکت ، اینگونه رشد و نمو طراحی شهری کلید میخورد که وضعیت حال گریبان گیرش است.دگرگشت شهری (متابولیزم شهری ) میتواند از اجزای مختلفی تشکیل شود. اگر شهر را مانند یک درخت بخوانیم ریشه آن فرهنگ و تاریخ ، تنه آن کالبد شهر ، شاخه های آن نشانه نوزایی، تکامل و امید و میوه و ثمره آن نشانه باردهی و تذکر را یادآور میشوند.تذکر از این بابت که ریشه ای درخاک پنهان است و محصولی نمایان در آسمان.فلسفه وجودی این فعل و انفعالات میل به کمال دارند ونگاه به معاد .حال سوال ، چند پروژه اجرا شده در شهر خود ، با رویکرد های سرقتی به یاد دارید که این تذکر دهی را یادآور شود؟

علی طهرانچی

کارشناس ارشد شهرسازی

بخش محیط شهر تبیان

منابع:

- زیبایی شناسی در معماری / مولف : یورگ کورت گروتر/ ترجمه : دکتر جهانشاه پاکزاد-مهندس عبدالرضا همایون

- فرهنگ و شهر، چرخشی در گفتمان های شهری/ نویسنده : نعمت‌الله فاضلی

مطالب مرتبط :

طراحی شهر ما تقلیدی است یا ابداعی ؟