بیماری قرن

وندالیسم و راه های کاهش آن در فضاهای شهری

امروزه یکی از مشکلات برنامه ریزان و مسئولان اجرایی شهری، خرابکاری و یا تخریب وسایل، لوازم و مبلمان شهری در اماکن تفریحی و فضاهای سبز عمومی می باشد. به منظور بررسی این مشکل مهم شهری ابتدا لازم است به دلایل مربوطه در ابعاد مختلف پرداخته شود.

الف) بعد سیاسی

در جوامع امروز شهری، ناامنی های اجتماعی و وجود اختلاف در نوع برداشت شهروندان از نظام سیاسی و یا اختلاف نظر با نظام سیاسی کشور، زمینه ی بروز این مشکلات را فراهم نموده است. به طوری که شهروندان مغرض به منظور اعلام اعتراض خود، دست به تخریب اموال عمومی می زنند.

ب) بعد فرهنگی

وجود فرهنگ های متفاوت در جامعه ی شهری از یک سو و نا آشنایی بعضی از افراد جامعه با فرهنگ زندگی شهری از سوی دیگر، دلیلی است بر بروز این گونه مشکلات در محیط شهری. ورود مهاجرین تازه وارد از نقاط مختلف کشور و عدم آشنایی آن ها با ساختار فیزیکی محیط جدید شهری، عکس العمل های غیر متعارف را به دنبال دارد. این افراد در ابتدا به علت عدم آگاهی از نحوه ی بهره برداری از لوازم موجود در فضاهای عمومی، باعث تخریب آن ها می شوند. ولی بعد از مدتی سکونت در محیط شهری، کم کم با عملکرد فضاهای جدید آشنا و از تخریب آن ها فاصله می گیرند.

ج) بعد روانی

مشکلات روحی- روانی بعضی از افراد جامعه که ریشه در زندگی شخصی آن ها دارد، منجر به بروز بازتاب های فیزیکی می گردد که از جمله می توان به تخریب اموال عمومی اشاره نمود.

د) بعد اجتماعی

افرادی که باعث تخریب اموال عمومی در فضاهای مختلف شهری می شوند، به طور معمول دارای انگیزه هایی به شرح زیر می باشند:

1) کاهش انگیزه ی شهروندان در بهره برداری از این فضاها با ایجاد اختلال در منظر وسیمای آن ها

2) کاهش انگیزه ی شهروندان در بهره برداری از این فضاها با ایجاد احساس نا امنی در آن ها

3) کاهش اثر گذاری این فضاها در رفاه اجتماعی و عمومی شهروندان

4) مختل کردن نظام خدمات رسانی شهری به شهروندان

و) بعد اقتصادی

وارد کردن زیان های مالی و اقتصادی به اموال عمومی و هزینه کردن بودجه ملی( بیت المال) برای بازسازی وسایل، لوازم و مبلمان شهری به جای توسعه و احداث مکان های جدید از جمله بازتاب این عمل نامناسب افراد مغرض می باشد. شایان ذکر است بعضی از این افراد که دچار معضل اعتیاد هستند، جهت تأمین نیاز مالی خود دست به تخریب اموال عمومی و فروش قطعات آن ها می زنند.

ھ) بعد فیزیکی

امروزه در علم شهرسازی، توجه به طراحی فضاهای شهری و ایجاد محیط های زیبا و مفرح، مد نظر طراحان و مجریان شهری می باشد. ساماندهی فضاهای موجود و طراحی فضاهای جدید به منظور ارتقای کیفیت سیما و منظر شهری به عنوان مهم ترین اهداف طرح های جامع و تفصیلی جدید شهری به حساب می آیند. بدیهی است تخریب این فضاها می تواند سیما و منظر نامناسبی از این فضاها به نمایش بگذارد و در تحقق هدف طراحان و مجریان طرح های شهری خلل وارد کند. حال به منظور کاهش این مشکل مهم شهری ابتدا لازم است به ارزیابی ریشه های بروز آن پرداخت و سپس راهکارهای کاهش و یا جلوگیری از آن را ارائه نمود. همان گونه که اشاره شد، دلایل مختلف سیاسی، فرهنگی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی منجر به بروز این مشکل در فضاهای شهری می شود. ارزیابی کلی از دلایل ذکر شده نشانگر این واقعیت است که مشکل وندالیزم( خرابکاری و تخریب) به طور کامل قابل کنترل نمی باشد، لکن با ارزیابی موارد زیر می توان به شناخت لازم از این معضل شهری و راه های کاهش آن دست یافت:

1) شناخت نوع نگرش خرابکار به نظام سیاسی و اداری کشور

2) ارزیابی نوع برخورد نظام سیاسی و اداری کشور با این پدیده

3) ارزیابی تأثیرگذاری این پدیده در نظام امنیتی شهر( ناامنی اجتماعی)

4) شناخت ماهیت فرهنگی و اجتماعی افراد خرابکار

5) ارزیابی ریشه های فرهنگی و اجتماعی رواج پدیده ی وندالیزم ( خرابکاری)

6) ارزیابی روش های مختلف فرهنگ سازی مسئولان اجرایی شهر به منظور جلوگیری از رواج این پدیده

7) ارزیابی تأثیرگذاری این پدیده در عملکرد اماکن و فضاهای سبز عمومی

8) ارزیابی نوع نگرش شهروندان به این پدیده

9) ارزیابی میزان مشارکت شهروندان در برخورد با این پدیده

10) شناخت توان اقتصادی افراد خرابکار

11) ارزیابی انگیزه های اقتصادی از تخریب اموال عمومی توسط افراد خرابکار

12) ارزیابی زیان های اقتصادی ناشی از این پدیده

13) شناخت دلایل تأثیرگذار در اختلال روانی افراد خرابکار( سیاسی، اجتماعی- خانوادگی و اقتصادی)

14) شناخت روش های افراد خرابکار در تخریب و خرابکاری اموال عمومی

15) ارزیابی شیوه های خرابکاری از جمله روان شناسی

با توجه به موارد ذکر شده در ادامه می توان به راهکارهای کاهش مشکل وندالیزم اشاره نمود:

1) ایجاد ثبات در نظام سیاسی کشور

2) توسعه ی فرهنگ شهرنشینی و اقتصادی

3) احیای فرهنگ ملی- اسلامی

4) جلوگیری از ورود الگوهای بیگانه شهرنشینی

5) آموزش شهروندان در ارتباط با نحوه ی بهره برداری و نگهداری از مکان های عمومی

6) بالا بردن میزان امنیت اجتماعی برای شهروندان

7) افزایش نظام حفاظتی از این گونه مکان ها با مشارکت مردم

8) بازسازی سریع این فضاها پس از تخریب

9) به کارگیری تکنیک های فنی مناسب در ساخت وسایل، لوازم و مبلمان شهری که امکان تخریب سریع و آسان آن ها میسر نباشد.

10) اجرای قوانین پیش گیرانه ( از جمله اعمال جرایم مختلف) برای افراد خاطی

11) نصب تابلوهای راهنما به منظور آگاه نمودن افراد خاطی از جرایم مربوطه

12) افزایش انگیزه ی مالکیت عمومی در بین شهروندان در ارتباط با فضاهای عمومی به منظور افزایش میزان مشارکت آن ها در حفظ و نگهداری از این فضاها

فرهاد محلاتی

کارشناس ارشد معماری

بحش محیط شهر تبیان