حمامی که با یک شمع گرم می‌شد!
راز گرم شدن حمام شیخ بهایی با یک شمع
حمام شیخ بهایی با استفاده از یک سیستم پیچیده مهندسی، به مدت طولانی، تنها با یک شمع روشن می‌شده است!
بنا بر نقلی مشهور، زمانی که تعدادی محقق انگلیسی می‌خواستند راز گرم شدن این حمام با کمک شمع را بفهمند، با دست‌کاری در معماری بنا باعث شدند که شمع حمام نیز با مشکل مواجه شود و از آن زمان، دیگر این شمع روشن نشده است.
اما راز حمام شیخ بهایی چه بود؟
ساختمان حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفوی – قاجار است و در تاریخ 29 تیر 1377 با شماره‌ی ثبت 2063 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این حمام با استفاده از یک سیستم پیچیده مهندسی، به مدت طولانی، تنها با یک شمع روشن می‌شده است.
درباره چگونگی گرم شدن این حمام به کمک شمع، شایعات فراوانی وجود دارد؛ اما تنها نظریه قابل قبول درباره این حمام، این است که یک سیستم سفالینه لوله‌کشی زیرزمینی در حد فاصل آبریزگاه مسجد جامع و این حمام وجود داشته که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی را به مشعل خزینه حمام هدایت می‌کرده و این گازها به‌عنوان منبع گرما در مشعل خزینه می‌سوخته است. این احتمال وجود دارد که این گازها به‌طور مستقیم از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع‌آوری می‌شده است.
در جریان مرمت خانه شیخ بهایی که در نزدیکی گرمابه قرار دارد، در کف زمین، تنپوشه‌های سفالی و چاه‌های مرتبطی پیدا شده که احتمال دارد مربوط به طراحی حمام باشد. همچنین با مطالعات باستان‌شناسی در این منطقه مشخص شد که فاضلاب شهر اصفهان، توسط لوله‌های جمع‌آوری فاضلاب، وارد خزینه حمام می‌شده است.
در واقع شیخ بهایی طبق محاسباتی دقیق، خزینه حمام را به‌گونه‌ای طراحی کرده بود که فاضلاب این مکان، تبدیل به گاز متان شود.
همچنین بخشی از لجن‌های ته‌نشین شده در این مکان برای تولید بیوگاز مورد استفاده قرار می‌گرفت، بدین شکل که شیخ بهایی با محاسباتی، حجم لجن مورد نیاز برای تولید بیوگاز را مشخص کرده بود و گاز تولید شده به‌وسیله شعله‌هایی، مخزن آب حمام را گرم می‌کرد.
بنابر این، آب این حمام با سیستم «دم و گاز» یعنی به کمک گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی (عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه‌های روغنی بوده است) در مجاورت حمام روشن می‌شده است.
چگونه یک شمع می‌تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
سوال بعدی این است که چگونه یک شمع می‌تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
در سال‌های اخیر، یک مخترع مشهدی، پس از 300 سال با شبیه‌سازی حمام شیخ بهایی، به راز این موضوع پی برد.
علی‌اصغر برهمند، رئیس انجمن مخترعان خراسان رضوی و طراح شبیه‌سازی حمام شیخ بهایی، مدعی شد که منبع آب این گرمابه، از طلا بوده و با توجه به این‌که طلا رساناترین فلز انتقال گرما است، با حرارت کم، انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم می‌شده است.
در طرح شبیه‌سازی شده به علت دسترسی نداشتن به طلا، از مس استفاده شده که در حمام منازل هم قابل استفاده است و موجب صرفه‌جویی 30 درصدی در مصرف سوخت می‌شود.
این اثر پژوهشی که به تأیید انجمن مخترعان خراسان رضوی رسیده، موفق به کسب دو نشان طلای سوئیس در سال 2006 و مدال طلای مسکو 2007 شده است.
