بهره برداری زیاد از امکانات کم!!

متّقین بر اساس منطق و بنیاد فکری که دارند، و با توجه به راه طولانی و هدف بلندی که در پیش دارند، قهراً برای رسیدن به چنین هدفی باید مقتصد باشند و اقتصادی برخورد کنند. در نتیجه باید شعار اینها و تماماً پوشش اینها اقتصادی باشد، یعنی کسانی باشند که از امکانات کم و محدود و فرصت هایی که چون ابر بهاری می‌گذرند، بهره برداری زیاد کنند و لذا چاره ای ندارند که مصرف کم و تولید زیاد را شعار و لباس خود گردانند، و گرنه هم به خود ظلم کرده اند هم به راه و مقصد و اهدافشان و گرفتار سوء تدبیر و سستی شده و به ذلت و خواری تن می دهند؛ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ ما یَجْحَدُ بِآیاتِنا إِلاَّ كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ [ لقمان: 32]

ما و هر انسان دیگری چاره ای ندارد که در زندگی سَبکی را برگزینیم و برنامه‌ای را و مدیریتی را پیش بگیریم و لباسی را بر تن کنیم که نشان از هویت و شعار ما باشد.

اگر بخواهیم این زندگی برپا باشد و به قوام برسد و سرمایه ها و امکانات کم را نشو و نما دهد و به ثمر بنشاند، باید به اقتصاد و حسن مدیریت روی بیاوریم و اقتصادی زندگی کنیم؛ چرا که از یک طرف راه طولانی و تا بی نهایت، گستردگی نیازها را در پی دارد و از طرف دیگر امکانات، محدود و موجودی بسیار کم است.

این است که منطق صواب و بینش وسیع، اقتضا می کند که مومن شعار خود را در همه حوزه های مالی، تربیتی، اخلاقی و اجتماعی، و قبل از آنها در حوزه همّتش، اقتصادی قرار دهد و راه میانه و وسط و عدل و نزدیکترین راه تا مقصد را برگزیند و این راه میانه جز این نیست که به مصرف کم و تولید زیاد، روی بیاورد و به کاشت بپردازد و کم ها را در همه حوزه ها زیاد کند و به کوثر و تکثیر، نه تکاثر روی بیاورد.

هزینه ها را کم کند و آداب و سنن دست و پاگیر را دور بریزد و بداند که داشتن، مایه افتخار نیست که کاشتن زمینه فلاح است و این همه برای خود شئونات درست نکند که در احوال امام صادق آمده که وقتی به حمام عمومی رفتند و حمامی اظهار کرد که حمام را برایشان قرق کند اجازه ندادند و فرمودند: لَا، إِنَّ الْمُوْمِنَ خَفِیفُ الْمَئُونَةِ[ من‏لایحضره‏الفقیه، ج1، ص 117]؛ مومن کسی است هزینه اش کم و سبک باشد.

بهترین الگوی سبک زندگی

یکی از بهترین الگوها در بحث سبک زندگی اسلامی خطبه متقین نهج البلاغه است ـ البته برخی از موارد ذکر شده در آن خطبه برای افراد خاص است.

اگر ما به مفاهیم اصلی این خطبه توجه کنیم، ملاحظه می کنیم که مولای متقیان علی علیه السلام به زیبایی صفات متقین را بیان می کنند و در خصوص نشانه های انسان متقی می فرمایند: «مَنْطِقُهُمُ الصَّوابُ؛ متقی حق می گوید».

متقی دیگر کاری ندارد که الان به عنوان نامزد انتخابات و یا هر پست دیگری است یا نه، هیچ گاه حق و حقیقت را فدای خواسته های دنیوی و مادی خود نمی کند.

علی علیه السلام می فرمایند «وَ مَلْبَسُهُمُ الاِقْتِصاد؛ لباسشان میانه روی است. وَ مَشْیُهُمُ التَّواضُعُ؛ راه و رسمشان بر اعتدال و رفتارشان، با فروتنى آمیخته است».

بنابراین سبک زندگی، خطبه متقیان امیرالمومنین علیه السلام است.

خصوصیت اقتصادی متقین در بیان قرآن

یکی از ویژگی های متقین این است که آنان در راه خدا انفاق می کنند :

«وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ»: و از آنچه كه ما روزی آنها كرده‌ایم انفاق می‌كنند.

آیا این انفاق همان زكاتی است كه در كتاب های فقهی گفته شده به 9 چیز تعلق می‌گیرد و در غیر آن 9 چیز زكوة نیست؟

خیر. این آن نیست. البته ممكن است در مورد زكوة هم ما نظرات فقهی‌ دیگری را هم سراغ داشته باشیم و بشناسیم كه دایره زكوة را بسی وسیع‌تر گرفته باشند و از آنچه كه در این چیز وجود دارد و ممكن است وجود داشته باشد، اما به هر حال این آن انفاق نیست و فراتر از آن است.

انفاق كردن یعنی خرج‌ كردن از مال، و بدیهی است كه مراد از این خرج‌ كردن، آن خرجی نیست كه انسان برای خودش می‌كند، چون خرج كردن برای خود را هر انسانی می‌كند و بی‌تقواها بیشترش را برای خورد و خوراك و لذت و شهوت رانی خودشان خرج می‌كنند. پس مقصود آن نیست، بلكه مقصود انفاق در راه خداست. یعنی در راه هدف های والا و در راه آرمان های الهی خرج‌كردن بسیار مهم است! [بیانات آیت الله خامنه ای در جلسه هشتم تفسیر سوره بقره]