تبیان، دستیار زندگی
ایران و عربستان همواره روابط پر فراز و نشیبی داشته اند که پس از انقلاب اسلامی این فراز و نشیب شدت بیشتری هم گرفت، عربستان همواره به ایران به چشم یک رقیب جدی در منطقه نگاه کرده و برای این رقابت ابزارهای بسیاری را به کار گرفته است تا رقیب را کنار بزند. در ب
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عربستان و ایران به هم می رسند؟


ایران و عربستان همواره روابط پر فراز و نشیبی داشته اند که پس از انقلاب اسلامی این فراز و نشیب شدت بیشتری هم گرفت، عربستان همواره به ایران به چشم یک رقیب جدی در منطقه نگاه کرده و برای این رقابت ابزارهای بسیاری را به کار گرفته است تا رقیب را کنار بزند.
در بیش از یک دهه اخیر، تقابل این دو کشور، مهم ترین درگیری منطقه ای در خاورمیانه بوده است؛ درگیری که دامنه آن از گستره سرزمینی این دو کشور فرا تر رفته و دیگر مناطق، از عراق گرفته تا یمن و از بحرین تا لبنان را درگیر کرده است.

ایران و عربستان

در بیشتر کشورهای خاورمیانه، منبع اصلی درگیری های داخلی ریشه در یک عامل اصلی دارد و آن، تضاد منابع ایران و عربستان سعودی در این کشورهاست؛ بنابراین، تقابل ایران و عربستان و یا ـ آن گونه که برخی می گویند ـ تقابل شیعه و سنی، به مشخصه اصلی درگیری های منطقه ای تبدیل شده است.

حمایت از حکومت ˆصدام حسینˆ در جریان جنگ تحمیلی، تلاش برای تضعیف منافع ایران در منطقه در کشورهای همچون عراق، سوریه، لبنان و... از جمله اقداماتی بود که عربستان در این رقابت با ایران در دستور کار قرار داد.

با این حال تمام هزینه های این کشور برای مستحکم کردن جایگاه خود در منطقه از جمله در عراق با هدف استقرار یک حکومت نزدیک به خاندان آل سعود، در سوریه به منظور دور کردن این کشور از ایران، ممانعت از قدرت گرفتن حزب الله در لبنان و... هیچگاه اهداف مورد نظر آنها را تامین نکرد.

تحولات عراق ،معادلات خاورمیانه را ،به نحو قابل ملاحظه ای تغییر داده است به گونه ای که ایران و عربستان سعودی – که دست کم از سال 1979 رقابت عمیق و اختلاف با یکدیگر داشتند به دلیل عوامل گوناگون از جمله از بیم گروه تروریستی «داعش»، که در صدد برپایی رهبری مورد ادعای خود در جهان اسلام است، هم‌اکنون به هم نزدیک شده‌اند.

وال استریت ژورنال در اینباره می نویسد در فضای سیاسی خاورمیانه، پایه دوستی همواره ساده بوده است: دشمن دشمن من دوست من است.

گروه تروریستی داعش براساس این استاندارد در حال ایجاد دوستی های بسیاری است مجموعه غریبی از دوستان گرمابه و گلستان، یا یاران بالقوه نوظهور، و مرزبندی‌های جغرافیایی، ایدئولوژیکی و اتحادهای‌های جدید، از میان آنهایی که در معرض تهدید این گروه هستند، سر برآورده است.

این نزدیکی موجب شد ایران و عربستان، بطور جداگانه در تلاش تازه‌ای برای تشکیل دولتی جدید در عراق، از یک نامزد واحد برای رهبری عراق حمایت کنند. به این امید که شاید دولت جدید بتواند شیعیان و سنی‌ها را برای مقابله با دولت اسلامی متحد کند. هفته گذشته در اتفاقی نادر، دیپلمات‌های ایرانی و سعودی با یکدیگر دیدار و رایزنی کردند.

از سوی دیگر جامعه جهانی نیز به فکر همکاری با ایران برای ایجاد پیمانی بزرگ برای مبارزه با تروریسم به رهبری امریکا است. هم واشنگتن و هم پایتخت های اروپایی از جمله لندن و پاریس بر لزوم همکاری با ایران در مبارزه با تروریسم تاکید کرده اند

البته شایان ذکر است دولت های میانه رو در ایران توانستند روابط پایداری با عربستان ایجاد کنند. بسیاری از مشکلات عربستان سعودی با ایران، در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی حل و فصل شد و در دوره ریاست جمهوری خاتمی نیز دو طرف توانستند در مجموعه ای از موضوعات به تفاهم برسند. درست است که در آن زمان، توازن قوای منطقه ای با امروز متفاوت بود، ولی به هر حال، رفسنجانی و خاتمی از دید سعودی ها به عنوان شرکایی پذیرفته به شمار می رفتند.

امروز نیز رابطه دو قدرت شمال و جنوب خلیج فارس پس از 8 سال تنش و رویارویی غیر مستقیم ، در حال بهبود است. از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم تغییرات محسوس در سیاست خارجی ایران امید به بهود رابطه ایران و همسایه ها را افزایش داده بود. کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس که در سال های اخیر به آتش افروزان اصلی تنش ایران و غرب بدل شده بودند حالا یک به یک دست دوستی به سوی تهران دراز می کنند و از برادری می گویند. در این زمینه باید به نقش دیپلماسی روحانی و کاریزمای هاشمی در بهبود روابط ایران و عربستان اشاره داشت. امری که جاوید قربان اوغلی، مدیرکل پیشین افریقای وزارت خارجه و کارشناس مسائل خاورمیانه نیز مدیون دیپلماسی خوب دولت یازدهم می داند.

در واقع موضوعات مختلفی بر بهبود این روابط تاثیرگذار بوده که از آن جمله می توان به برهم خوردن معادلات منطقه ای عربستان، سیاست خارجه مثبت دولت یازدهم، رابطه خوب آقای هاشمی رفسنجانی با عربستان و حمایت او از دولت، سفر رییس جمهور امریکا به عربستان، سیگنال های مثبتی که از طرف ایران به عربستان فرستاده می شود و ... اشاره کرد.

به نظر می رسد روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه ای بتواند به ثبات و صلح در کشورهای خاورمیانه کمک کند بعد از برکناری بندر بن سلطان ،به نظر می رسد عربستان در سیاست های منطقه ای خود تجدید نظر کرده است و به ابعاد نرم افزاری قدرت ایران در منطقه را درک کرده است

بعداز سفر حسین امیر عبداللهیان، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به عربستان که طی آن با سعود الفیصل، وزیر امور خارجه دیدار کرد و درباره چگونگی مبارزه با مخاطرات "دولت اسلامی" یا همان داعش به بحث و تبادل نظر پرداخت، نشانه های تازه ای از گشایش روابط میان ایران و عربستان نمایان شده است. در همین راستامحمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اعلام آمادگی کرد که حاضر است به عربستان سفر کند یا از همتای عربستانی اش برای سفر به تهران دعوت به عمل آورد.

به گزارش روزنامه الاخبار، چاپ لبنان، ظریف همچنین ابراز امیدواری کرد که سازمان ملل بتواند اولین فرصت برای گفت وگوهای دو جانبه ایران و عربستان را فراهم آورد و بعد از آن یا خود بتواند به عربستان برود یا از وزیر امور خارجه عربستان در تهران استقبال کند. ظریف این اظهارات را در حالی بیان می کند که چند ماه پیش ریاض از او برای مشارکت در کنفرانس بین المللی کشورهای عضو شورای همکاری های اسلامی در جده دعوت کرده بود که او به دلیل هم زمانی آن با دور اخیر گفت وگوهای ایران با 1+5 نتوانست پاسخ مثبتی به این دعوت بدهد.

ایران و عربستان

حالا دیگر برای همه روشن شده است که مصالح مشترکی در روابط دو کشور وجود دارد و در عین حال هر دو پذیرفته اند که با مخاطرات شدیدی مواجه هستند که ایجاب می کند از اختلاف ها عبور کنند و دور تازه ای از روابط را رقم بزنند. تندروی و خشونت و تروریسم مهمترین خطری است که این روزه نه تنها ایران و عربستان بلکه کل جهان اسلام را تهدید می کند. اکنون دو طرف امیدوارند که بتوانند حداقل در مبارزه با تروریسم در صف واحد بایستند و به این ترتیب بتوانند اتحادی میان کشورهای اسلامی در مبارزه با افراط و تندروی و خشونت ایجاد کنند. بعد از نشست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که در آن بر لزوم استفاده از تمامی ظرفیت ها برای مبارزه با تروریسم تاکید شد، ناظران امیدوارند اعراب حوزه خلیج فارس بیش از هر زمانی به همکاری با ایران تمایل پیدا کنند. خصوصا ایران از تجربه گرانبهایی در مبارزه با تروریسم برخوردار است و در کشورهای عراق و سوریه که اکنون به کانون تروریسم تبدیل شده از نفوذی بسیار برخوردار است.

از سوی دیگر جامعه جهانی نیز به فکر همکاری با ایران برای ایجاد پیمانی بزرگ برای مبارزه با تروریسم به رهبری امریکا است. هم واشنگتن و هم پایتخت های اروپایی از جمله لندن و پاریس بر لزوم همکاری با ایران در مبارزه با تروریسم تاکید کرده اند. این مساله نیز می تواند راه را برای نزدیکی ایران و عربستان به عنوان دو کشور بزرگ منطقه ای که تاثیری به سزا در تحولات سیاسی و میدانی خاورمیانه دارند، هموار کند که طبیعتا به دنبال آن می توانند به کشورهای مهم و تاثیرگذار منطقه ای در پیمان بزرگ بین المللی مبارزه با تروریسم تبدیل شوند.

به نظر می رسد روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه ای بتواند به ثبات و صلح در کشورهای خاورمیانه کمک کند بعد از برکناری بندر بن سلطان ،به نظر می رسد عربستان در سیاست های منطقه ای خود تجدید نظر کرده است و به ابعاد نرم افزاری قدرت ایران در منطقه را درک کرده است و این واقع گرایی عربستان را به نزدیکی و همکاری به ایران سوق خواهد داد.

محبوبه شهرابی

بخش سیاست تبیان