حاکم قزوین در عصر ناصری

کتاب «باقر خان سعدالسلطنه حاکم قزوین در عصر ناصری»، تألیف مهدی نورمحمدی توسط انتشارات سخن منتشر شد.

سعدالسلطنه یكی از رجال عصر قاجار و پسردایی علی اصغر خان اتابک بود که حدود 10 سال و طی دو مرحله حكومت قزوین را بر عهده داشت و در این مدت، اقدامات عمرانی متعددی انجام داد. مرمت آثار تاریخی قزوین مانند چهلستون، مسجد جامع و امامزاده حسین(ع) از جمله اقدامات ارزنده سعدالسلطنه در این دوران به شمار می رود.

یکی دیگر از اقدامات مهم سعدالسلطنه، ساخت مجموعه عظیم سعدالسلطنه است که با حدود سه هکتار مساحت به عنوان بزرگ ترین کاروانسرای درون شهری خاورمیانه شناخته می شود و اکنون به عنوان یکی از جاذبه های مهم گردشگری قزوین درآمده و با زیبایی های خاص خود، پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.

سعدالسلطنه در حكومتداری نیز شیوه‏ای جالب و منحصر به فرد داشت، به طوری که بعضی‏ شب‏ها به صورت ناشناس در شهر می‏گشت و عملكرد شبگردها و گزمه‏ها را از نزدیك زیر نظر می‏گرفت. علاوه بر این، خبرچین‏های متعددی داشت كه اخبار تمامی طبقات شهر، از اشرار و اوباش تا اعیان و اشراف را به اطلاع وی می‏رساندند. به همین دلیل چنان بر اوضاع شهر تسلط داشت كه كمتر موضوعی بود كه از وجود آن بی‏اطلاع باشد.

وی فردی بی‏سواد، اما باهوش، زرنگ، فعال، موقع شناس، كاری، كاردان، لایق و ثروت اندوز بود. فردی كه به اقدامات عمرانی علاقه بسیاری داشت، در جلب رضایت مافوق می‏كوشید، ثروتمندان را سركیسه می‏كرد، به جمع كردن ثروت (ولو از راه نامشروع) می‏پرداخت، دستی در كارهای خیر داشت و در تنظیم قیمت‏ها، جلوگیری از سرقت و شرارت و برقراری امنیت متبحر بود. او اگر چه در دوران حكومت خود، رضایت مردم را به طور نسبی جلب كرد، چهار دفعه با شورش عمومی مواجه شد كه دو بار آن در قزوین و نوبت‏های دیگر در رشت و زنجان روی داد.

او با وجود برخی خصایص منفی شخصیتی، در مقایسه با دیگر حكّام عصر قاجار، عملكرد نسبتاً خوبی از خود بر جای گذارد و این عملكرد در هنگام حكومت او در قزوین، نسبت به شهرهای دیگر نمود بیشتری داشت.

شخصیت جالب سعدالسلطنه و تلاش‏های ارزنده او در آبادانی و عمران قزوین در دوران حكومت بر این شهر تاریخی، انگیزه ای برای مولف بوده است تا كتابی جامع درباره وی تألیف و چهره و شخصیت واقعی وی را همان گونه كه بوده است، برای مخاطبین ترسیم نماید.

مروری بر زندگینامه باقر خان از نوکری در دستگاه اتابک تا کشته شدن در زنجان، اقدامات صورت گرفته توسط وی و تشریح ویژگی های مجموعه تاریخی سعدالسلطنه، به همراه با عكس ها و اسناد منتشر نشده، از ویژگی های این کتاب به شمار می رود.