پزشکان در قلمرو ادبیات

شاید در نگاه نخست، نویسندگی و شاعری پزشکان، قدری دور از ذهن به نظر آید، اما نگاهی به آثار ادبی جهان نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که برخی نوشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ماندگار در عالم ادبیات، زاییده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ذهن جست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وجوگر و آفریننده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکان نویسنده و شاعر است.

آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چه در این جا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خوانید، نگاهی است گذرا به آثار و احوال شماری از همین پزشکان که در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ادبیات و فرهنگ کوشیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند و برخی به شهرت جهانی دست یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.

به این جمع البته می‌توان پزشک-شاعرهای مشهوری مانند ابن سینا، میرزا هاشمی همدانی، حکیم باقر شیرازی، میرزا مهدی نقیب‌الممالک، میر مرتضی دهلوی، صحبت اصفهانی، هاتف اصفهانی، فریدالدین محمد عطار نیشابوری ، مظفر کرمانی، علی‌اصغر حریری، ناهید منوچهری، محمدعلی راشد، احمد محیط، اسدالله کلانتری، غلامرضا باهر ، عباس ادیب ،استاد شهریار و محمد سیاسی را هم اضافه کرد.

فریدریش فون‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شیلر (1759- 1805 م)

فریدریش فون‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شیلر (Friedrich Von Schiller)، از بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ادبی آلمان، ابتدا در رشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی حقوق به تحصیل پرداخت اما پس از مدتی به آموختن پزشکی روی آورد. او در سال 1780، از تحصیل طب فراغت یافت. بعد از آن، چند سالی را به طبابت گذراند اما پس از آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که به شهرت ادبی دست یافت، حرفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی را رها کرد و به کار نوشتن تمام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وقت پرداخت.

تی.ژ.ساوژ (1855- 1925 م)

تی.ژ.ساوژ (T.J.Savage)، در سال 1877 در رشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی فارغ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌التحصیل شد. او متخصص درمان اعتیاد و الکلیسم بود. ساوژ، افزون بر طبابت، شعر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سرود.

آرتور کانن دویل (1859- 1930 م)

آرتور کانن دویل (Arthur Conan Doyle)، در سال 1859، در ادینبورگ و در خانواده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ایرلندی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تبار کاتولیک، به دنیا آمد.

آرتور، نخست به آموختن زیست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسی پرداخت اما پس از آن به طب روی آورد و در سال 1855، از دانشگاه ادینبورگ، دکترای پزشکی دریافت نمود. پس از آن، مدتی به طبابت پرداخت. وی در رشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پزشکی تخصص داشت.

شهرت دویل در عالم نویسندگی به سبب نگارش داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پلیسی و خلق شخصیت کارآگاهی به نام «شرلوک هولمز» و دستیارش دکتر واتسون است.

آنتون پاولوویچ چخوف (1860- 1904 م)

آنتون پاولوویچ چخوف (Anton Pavlovich Chekhov) را از بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسان عصر حاضر دانسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. چخوف پزشک بود. او در ژانویه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی 1860 در بندر کوچکی به نام تاگانروگ در روسیه به دنیا آمد.

وی مجموعاً حدود صد داستان نوشت، اما در عرصه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسی موفقیت بیشتری یافت. از معروف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های چخوف باید ایوانف (1887)، مرغ دریایی (1896)، دایی وانیا (1899)، سه خواهر (1901) و باغ آلبالو (1904) نام برد.

برخی از داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های چخوف عبارتند از: زنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، اتاق شماره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی 6، در تبعید، همسایگان، مرد ناشناس و مستأجر.

آنتون چخوف در پانزدهم ژولای 1904 در آلمان جهان را بدرود گفت و در مسکو دفن گردید.

آرتور شنیتسلر (1862- 1931 م)

آرتور شنیتسلر (Arthur Schnitzler)، روان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پزشک و یکی از نویسندگان سرشناس اتریش به شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود. او در سال 1862 در خانواده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای یهودی در وین، به دنیا آمد. پدر او، پروفسور جان شنیتسلر، پزشک متخصص بود.

آرتور فعالیت ادبی خود را از نوجوانی آغاز کرد و در آن زمان شعرش در یک روزنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی معروف به چاپ رسید.

شهرت اولیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ادبی شنیتسلر، بیش از همه مدیون نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اوست که به تدریج سبب معروفیت او در اتریش و آلمان شد اما داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های او به مراتب از نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایش مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترند.

هاروی کوشینگ (1869- 1939 م)

هاروی کوشینگ (Harvey Cushing)، جراح مغز و اعصاب آمریکایی در تاریخ پزشکی دنیا، چهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی شناخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است و در کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پزشکی نیز یک بیماری به نام او نام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری شده است. کوشینگ کتابی دوجلدی درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زندگی ویلیام اوسلر (1849- 1919 م) پزشک نام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار و استاد پزشکی دانشگاه مک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیل کانادا نوشت که به علت جامعیت اثر و ارزش ادبی آن، این کتاب در سال 1926، برنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی جایزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پولیتزر گردید .

ویلیام سامرست موام (1874- 1965 م)

ویلیام سامرست موام (W.Somerset Maugham)، داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویس و نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویس مشهور انگلیسی در سال 1874 در پاریس به دنیا آمد.

موام، از دوران دانشجویی به نوشتن پرداخت و به سبب موفقیتی که پس از نگارش رمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایش به دست آورد، سرانجام پس از مدتی از طبابت کناره گرفت و به ادبیات روی آورد.

لویی فردیناند سلین

او سال 1884 در پاریس به دنیا آمد. 13 ساله بود که برای تحصیل به آلمان و انگلستان فرستاده شد و همین، زمینه‌ای برای آشنایی او با فرهنگ‌های ریشه‌دار اروپایی فراهم کرد.

پس از اخذ دیپلم، در ارتش فرانسه ثبت ‌نام کرد.

در سال 1932 «سفر به انتهای شب» را منتشر کرد و نظر خوانندگان و منتقدان را به خودش جلب کرد. حالا دیگر یک نویسنده‌ حرفه‌ای بود: «بعد از سفر به انتهای شب فهمیدم پزشک بودن و همزمان نویسنده بودن کار دشواری است. از یک طرف پزشک شوخ بودن و از طرفی نویسنده خیال‌پرداز بودن زندگی را بسیار پیچیده می‌کند. می‌نوشتم و همزمان در یک درمانگاه رایگان مربوط به شهرداری کار می‌کردم. پزشک و نویسنده بودن در انظار عمومی‌ جلوه خوبی نداشت. مردم این تیپ آدم‌ها را دوست نداشتند. فکر می‌کردند این مرتیکه پشت دو تا میز نشسته، اما من فقط یک هدف داشتم و آن پزشکی بود. اگر می‌نوشتم فقط به خاطر پولش بود.»

بعدها در آخرین سال‌های زندگی‌اش وقتی از او پرسیدند: «شما برای لذت بردن از نوشتن می‌نویسید؟» جواب داد: «نخیر، هرگز! اگر پول داشتم هیچ وقت چیزی نمی‌نوشتم.»

میکوچی سایتو (1882- 1953 م)

میکوچی سایتو (Mokichi Saito) روان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پزشک ژاپنی، در سال 1910 از دانشکده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی دانشگاه سلطنتی توکیو، دکترای پزشکی خود را دریافت کرد. او شعر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سرود .

ویلیام کارلوس ویلیامز (1883- 1963 م)

ویلیام کارلوس ویلیامز (William Carlos Williams)، شاعر، مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویس و نویسنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوتاه، پزشک متخصص کودکان و آمریکایی بود. وی به خاطر نگارش اثر برجسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خود به نام پاترسون (Paterson)، منظومه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در پنج کتاب، برنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی جایزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پولیتزر (Pulitzer) گردید.

آرچیبالد ژوزف کورنین (1896- 1981 م)

آرچیبالد ژوزف کورنین (Archibald Joseph Cronin)، داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویس و پزشک معروف اسکاتلندی، داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نگاشت که بر اساس آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، فیلم نیز ساخته شد. آثار او در زمره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آثار پرفروش بوده است.

واکر پرسی (1916- 1990 م)

واکر پرسی (Walker Percy)، دانش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آموخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی دانشگاه کلمبیا بوده است. او گر چه کمتر به طبابت پرداخت اما در عالم نویسندگی به شهرت دست یافت.

فرول سامس (متولد 1922 م)

فرول سامس (Ferrol Sams)، در جورجیا به دنیا آمد و در دانشکده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی دانشگاه اموری (Emory) دانش پزشکی را آموخت و در سال 1949، از تحصیل فراغت یافت، سپس به طبابت پرداخت. افزون بر طبابت، سامس سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است که داستان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسد.

ورنر فلیکس اشمیت (متولد 1923 م)

ورنر فلیکس اشمیت (Werner Felix Schmidet)، در سال 1950 از دانشگاه استانفورد، مدرک پزشکی خود را دریافت نمود و در کالیفرنیا به طبابت پرداخت. مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین داستان او در سال 1963 منتشر شد. این داستان، The Forests of Adventure نام دارد.

یاشیو ساکاب (متولد 1924 م)

یاشیو ساکاب (Yoshio Sakabe)، پزشک ژاپنی، داستان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسد. یکی از داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های او به نام «اتاق کالبدشکافی شب، هفت داستان از زندگی، مرگ و امید» در سال 1994 منتشر شد و مورد توجه قرار گرفت.

ال.ژ.شنایدرمن (متولد 1932 م)

ال.ژ.شنایدرمن (L.J.Shneideman)، فارغ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌التحصیل پزشکی دانشگاه هاروارد است. وی استاد پزشکی اجتماعی و خانواده در دانشکده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی کالیفرنیا است. شنایدرمن داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویس است.

روبین کوک (متولد 1939

روبین کوک (Robin Cook)، چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پزشک است که در بوستون آمریکا، طبابت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرد اما به علت نویسندگی، طبابت را کنار نهاد و سپس به نویسنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای تمام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عیار تبدیل شد. معروف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین رمان او، اغما (Coma) نام دارد که بر اساس آن فیلمی ساخته شده است.

مایکل کرایتون (متولد 1942 م)

مایکل کاریتون (Michael Crichton)، فارغ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌التحصیل پزشکی از دانشگاه هاروارد است که هرگز به طبابت نپرداخت و به داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسی روی آورد. با «پارک ژوراسیک» او همه آشنا هستند. بسیاری از داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های او به صورت فیلم درآمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، از جمله پنج بیمار (1970)، مرد محتضر (1974)، بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین سرقت در قطار (1975)، کنگو (1980) و کره (Sphere) (1987).

مایکل پالمر (متولد 1942 م)

مایکل پالمر (Michael Palmer)، پزشک متخصص داخلی از دانشگاه بوستون است. او داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مشهوری با بن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پزشکی نوشته است.

دیوید ال.شایدرمایر (متولد 1951 م)

دیوید ال.شایدرمایر (David L.Schiedermayer)، در سال 1981، از دانشکده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی ویسکونسین، مدرک دکترای پزشکی خود را دریافت نمود. او متخصص بیماری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های داخلی است که افزون بر طبابت، شعر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سراید.

کیت اسکانل (متولد 1953 م)

خانم کیت اسکانل، دانش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آموخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی از دانشگاه میشیگان آمریکاست. او متخصص بیماری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های داخلی و استادیار دانشکده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشکی کالیفزنیاست. اسکانل داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویس است.

اروین د. یالوم

اروین دیوید یالوم(متولد 1931، واشنگتن دی سی، ایالات متحده آمریکا)، روانپزشک هستی‌گرا (اگزیستانسیالیسم) و نویسنده آمریکایی است.

خالد حسینی

خالد حسینی زاده 4 مارس سال 1965 در کابل نویسنده افغان-آمریکایی است. عمده شهرت وی بابت نگارش دو رمان بادبادک‌باز و هزار خورشید تابان است. حسینی ساکن ایالات متحده است و آثار خود را به زبان انگلیسی می‌نویسد.

خالد از سال 1996 به تحصیل در رشته پزشکی داخلی مشغول شد.

تس گریتسن

او یک پزشک بازنشسته چینی -آمریکایی است. رمان‌های عشقی او مشهور هستند.

تقی مدرسی

تقی مدرسی (زاده 1311 – درگذشت 1376) نویسنده و رمان‌نویس ایرانی بود. مدرسی رمان نویس و روانپزشک ایرانی در 17 مهر 1311 در شهر تهران زاده شد.

استانیسواو لِم

سولاریس و مجموعه داستان‌های علمی – تخیلی یون تیخی او را بسیار مشهور هستند. جالب است بدانید که از در دهه 1940 به تحصیل پزشکی پرداخته بود.

یوسف ادریس

یوسف ادریس (19 مه 1927 – 1 اوت 1991) یک نویسنده داستان‌های کوتاه، رمان‌نویس و نمایش‌نامه‌نویس مصری بود. ادریس که دانش‌آموخته رشته پزشکی از دانشگاه قاهره بود، به‌عنوان یکی از نامدارترین نویسندگان و روزنامه‌نگاران دنیای عرب شناخته می‌شود. وی یکی از چهره‌های برجسته داستان کوتاه در ادبیات معاصر عرب به شمار رفته و عمده شهرت او به همین خاطر است.

میخائیل بولگاکف (1891 – 1940

خالق مرشد و مارگاریتا، دل سگ، برف سیاه و مرفین و تخم مرغ‌های شوم که همگی به فارسی ترجمه شده‌اند، بولگاکف پزشک است.

غلامحسین ساعدی

ساعدی در 13 دی 1314 در تبریز متولد شد. او کار خود را با روزنامه‌نگاری آغاز کرد. در نوجوانی به طور هم‌زمان در 3 روزنامهء فریاد، صعود و جوانان آذربایجان مطلب می‌نوشت. وی تحصیلات خود را با درجه دکترای پزشکی، گرایش روان‌پزشکی در تهران به پایان رساند.