همیشه دوست داشتم دنیا را زیر ذره بین ببینم

آن روزها من در عمل آزمودم، تجربه کردم و بسیار لذت بردم. آن روزها خود را کاشف کوچکی یافتم و بالیدم به این که می‌شود با کمی فکر فعالیت مورچه‌ها را زیر زمین دید. آری، هر کس آرزوی کشف چیزی را دارد. چرا که در مقابل دانسته و کشف خود احساس غرور و مفید بودن می‌کند، حالا این کشف هر چه می‌خواهد باشد...

کشف یعنی چه و اکتشاف چگونه صورت می‌گیرد

لغت کشف به معنای پیدا کردن یا مشاهده‌ی چیزی جدید است. چیزی ناشناخته که قبلاً به آن توجه نشده است و نادیده گرفته شده است. اکتشافات افق‌های جدیدی را پیش روی ما می‌گشایند، بینش جدیدی به ما می‌دهند و موجب به دست آوردن ثروت و سرمایه می‌گردند. اکتشافات موجب پیشرفت تمدن بشری می‌شوند و دانش انسان را گسترش می‌دهند و نگاه آدمی را به دنیا عوض می‌کنند.

اکتشاف معمولاً به صورت ناگهانی صورت می‌گیرد. گاهی مطلبی در ذهن جرقه می‌زند و گاهی به دنبال کشف دانشمندان دیگر می‌توان به نتایج بیشتری رسید. کشف کردن مسیر پیشرفت و تکامل انسان را مشخص می‌کند. اکتشافات امروز، دنیای فردا را می‌سازد و اکتشافات بزرگ گاهی دنیا را دست خوش تغییر قرار می‌دهد. اکتشافات دانش و درک بشری را افزایش می‌دهند. شاید سال‌ها طول بکشد تا اهمیت اکتشافی که صورت گرفته است آشکار شود؛ اما گذشت زمان از ارزش اکتشاف نمی‌کاهد.

کودکان چه موقع مکتشف می‌شوند

همه دانش آموزان در كودكی خصوصاً زمانی که به مدرسه می‌روند، دانشمندانی كوچك هستند. آنان مدام فرضیه می‌دهند و این فرضیه‌ها را آزمایش می‌کنند. البته برخی دانش آموزان هم هستند که به کشف و سوال علاقه‌ای نشان نداده و ترجیح می‌دهند که هر چیزی را آماده استفاده کنند و از سؤالات مکرر بعضی دانش آموزان دیگر سر کلاس خسته می‌شوند. برای دسته اول یعنی دانش آموزانی که علاقه به کشف و یادگیری بیشتر دارند باید محیطی ایجاد شود تا بتوانند در آن آزادانه فكر كنند. مثلاً بازدید از مکان‌های مختلف، دادن کتاب‌ها و فیلم‌های آموزشی متناسب با سن و فراهم کردن امکاناتی که به اکتشاف کودک کمک کرده و او را علاقه‌مندتر کند.

باید به دانش آموزان اجازه داده شود گاهی در ارتباط با خلاقیت‌ها و اکتشافاتشان خود صحبت کنند تا زمینه‌ای شود برای حفظ توانایی‌هایشان تا پایان عمر. بدین ترتیب همیشه می‌توانند به دنبال کارهای نو باشند و با هر موضوعی خلاقانه برخورد نمایند. اگر دانش آموزان شیوه اكتشاف، طرح مشكل، آزمایش و نتیجه گیری را بدانند در بزرگسالی همه توانایی‌ها را به دست می‌آورند. آن‌ها می‌توانند نجاری كنند، خانه طراحی نمایند، كتاب بنویسند و استاد دانشگاه هم باشند و هیچ كدام از این كارها برایشان سخت نخواهد بود.

راه حل مکتشف شدن

وقتی دانش آموزان از اولیا یا معلمین خود سوال می‌کنند نباید دائم به آن‌ها اطلاعات داد. بلكه باید آنان را تشویق كرد كه خودشان دنبال جواب سوالات بروند.

اگر دائم به آن‌ها جواب سوالاتشان را بدهیم، در جوانی و نوجوانی قوه خلاقیت و توانایی كشف، اختراع و نتیجه گیری را از دست می‌دهند. بسیاری از والدین جواب همه سوالات کودکان را می‌دهند؛ ولی وقتی بچه بزرگ‌تر شد مطمئناً نمی‌توان جواب همه سوالات او را داد، بنابراین هم والدین دچار مشکل می‌شوند و هم ناخواسته قوه تخیل کودک را از بین برده‌اند. باید برای کودک محیطی به وجود آورد كه برایش سوال ایجاد شود و خودش جواب سوالات را پیدا کند.

نهایتاً، باید در مدارس امكاناتی فراهم گردد كه به وسیله آن کودک به جست و جوگری اطلاعات بپردازد. ارتباط با طبیعت، افراد مختلف، وسایل آزمایشگاهی، نشان دادن فیلم‌های آموزشی مناسب و به طور كلی هر نوع محركی كه باعث شود برای دانش آموز سوال ایجاد شود و خودش جواب سوالات را پیدا كند (یعنی خود معلم خویش باشد) بسیار مفید است. كودكان برای این كه مكتشف شوند به آموزش ویژه‌ای نیاز ندارند؛ تنها باید با آنان همراه شد و با نگاه آن‌ها به دنبال كشف دنیا رفت.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: ملیحه قشقایی

تنظیم: مریم فروزان کیا