اطلاعات اردوی شهر ری(2)-قسمت چهارم
مزار علی اکبر دهخدا صاحب فرهنگ لغت دهخدا
میرزا علی‌اکبرخان قزوینی یا علامه دهخدا در سال 1295 قمری در تهران بدنیا آمد. او در جوانی به فراگیری علوم دینی در مدرسه‌ی شیخ غلام‌حسن بروجردی پرداخت. سپس آموزش‌های خود را نزد حاج شیخ هادی نجم‌آبادی کامل کرد و دوره‌ی آموزشی مدرسه‌ی علوم سیاسی را به پایان رساند و با دانش سیاسی آشنا شد. دهخدا آنگاه کار رسمی خود را به عنوان منشی سفارت ایران در بالکان آغاز کرد و پس از اتمام ماموریت به ایران بازگشت.
او در این ایام نوشته‌هایی را با عنوان چرند و پرند در روزنامه‌ی صوراسرافیل منتشر می‌کرد. پس از جنگ جهانی اول، کار سیاسی را کنار گذاشت و کار گردآوری لغت را آغاز کرد. با اوج گیری جنبش ملی کردن نفت از پشتیبانان دکتر مصدق شد و مقاله‌ها و گفتارهایی در پشتیبانی از دولت مصدق در روزنامه‌ها نوشت. امثال و حکم و تصحیح چند دیوان از شاعران بزرگ از دیگر آثار اوست.
لغت‌نامه‌ی دهخدا بزرگ‌ترین دستاورد علمی علامه دهخدا است. او طی 45 سال کوشش پی‌گیر توانست بیش از 3 میلیون برگه از نوشته‌های استادان ادب فارسی و عربی، لغت‌نامه‌های چاپ و خطی، کتاب‌های تاریخ و جغرافیا، پزشکی، اخترشناسی، ریاضی، فلسفه، فقه و بسیاری دیگر فراهم آورد. هم‌چنین طی این کوشش پی‌گیر برای فراهم کردن لغت‌نامه، به تصحیح برخی از کتاب‌هایی که از آن‌ها بهره می‌برد نیز روی آورد که برخی از آن‌ها به چاپ رسیده و برخی هنوز چاپ نشده است.
مزار سید حسین فاطمی
سید حسین فاطمی در سال 1296 در نائین چشم به جهان گشود. پدرش محمد نایینی معروف به سیدالعلما از روحانیون معروف نایین بود. بسیار باهوش و با استعداد و جویای علم و دانش بود، به همین سبب پس از اتمام دوران دبستان همراه برادر بزرگ خود راهی اصفهان شد. در اصفهان در یک کالج انگلیسی شروع به درس خواندن کرد. هم زمان برای تأمین مخارج تحصیل در روزنامه‌ی برادرش، با نام «باختر» همکاری می‌کرد.
هنوز سنی از او نگذشته بود که شروع به نوشتن مقالات ادبی برای روزنامه کرد، مقالاتی که توجه ملک‌الشعرای بهار و دبیر اعظم بهرامی که در آن زمان به اصفهان تبعید شده بودند و با باختر همکاری داشتند به خود جلب کرد. حرفه‌ی روزنامه‌نگاری و مقاله‌نویسی همیشه برای او جذاب بود. بعدها زمانی که برادرش باختر را رها می‌کند، خودش صاحب آن می‌شود و هرگز از آن غافل نمی‌شود.
پس از اخذ دیپلم، از اصفهان راهی تهران شد. در تهران کار خویش را با روزنامه‌ی«ستاره» آغاز کرد و مقالاتش را برای این روزنامه می‌فرستاد. مقالاتش آکنده از انتقاد بود. بی‌پرده سخن می‌گفت، هرگز از بیان حق ابایی نداشت. همین زبان تندش بود که نهایتاً باعث شد او را از پایتخت به اصفهان تبعید کنند.
او پس از رهایی از تبعید به تهران برگشت با همکاری چند تن از دوستانش کار انتشار باختر را ازسر گرفت و از آن پس نوشتن سرمقاله‌ی باختر، کار هر روز حسین شد و باختر وسیله‌ای شد که حسین با آن حرف دلش را به گوش مردم می‌رساند. سید حسین مدرک دکترای خود را از یکی از دانشگاه‌های فرانسه اخذ کرد.
بالاخره پس از مبارزات زیاد در اردی‌بهشت 1330، مصدق رییس دولت شد و یار غم‌خوار و دل‌سوز خود، دکتر فاطمی را به عنوان معاون سیاسی پارلمانی خویش بر‌گزید. در همین ایام بود که دکتر فاطمی توسط ایادی انگلستان در تهران ترور شد اما جان سالم بدر برد. او پس از بهبودی گفت:
«این گلوله‌ی اینتلیجنت سرویس بر پایداری و استقامت من صد چندان افزود و مرا در راه خدمت به میهن عزیزم سرسخت‌تر و آهنین‌تر کرد... باید استقلال و آزادی را حفظ کرد؟ مگر ملت هند در مبارزه‌اش قند و شکر و قماش، منسوجات نخی، کادیلاک و اشیای لوکس از انگلیس و آمریکا وارد می‌کرد؟ مگر نهضت گاندی درهای تمام کارخانه‌های پارچه‌بافی یورک‌شایر را تخته نکرد؟ شوخی نمی‌کنم، [اگر] می‌خواهیم آزاد و مستقل زندگی کنیم، باید اگر کارتان آن‌جا برسد که پیراهن کرباسی بپوشیم و پای برهنه راه برویم، از حشو و زوائد زندگی کم کنیم و لباس شرافت و مردانگی که در خور یک ملت صاحب تاریخ و تمدن است، بر تن کنیم»
در کودتای ناموفق، 25 مرداد سال 1332 که شاه کشور را ترک گفته بود، دکتر فاطمی تمام سعی خود را کرد که مانع بازگشت شاه به ایران شود و همین تخم کینه‌ی او را در دل شاه و شاه‌دوستان نشاند. پس از کودتای 28 مرداد، دکتر فاطمی که تحت تعقیب قرار گرفته بود دستگیر شد. روز محاکمه‌اش، قبل از ورود به دادگاه به شدت مورد ضرب و شتم دارودسته‌ی «شعبان جعفری» قرار گرفت و چند روز بعد، یعنی در روز 18 آبان سال 1333، بدن نیمه‌جان او را تیرباران کردند. و بدین ترتیب دفتر زندگی «دکتر سید حسین فاطمی» برای همیشه بسته شد.
مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسندگان: نسرین علی فرد – محسن تقوی پور
تنظیم: مریم فروزان کیا
