در گذرگاه شبکه های تنهایی!
شبکه های اجتماعی و تجربه ای از نوع "با دیگران، تنها بودن"
فیس بوک برای اولین بار توانست نزدیک به یک میلیارد کاربر را به خود جذب کند. تاجایی که برخی افراد، از این شبکه اجتماعی تحت عنوان سومین کشور پرجمعیت جهان، پس از چین و هند، یاد کردند! این روز ها نیز شبکه های اجتماعی جدیدتری وارد میدان شده اند و به دنبال آن هستند که گوی سبقت را از فیس بوک بربایند. اینستاگرام در حالی به جمع شبکه های اجتماعی پیوست که ادعا کرده بود، بزرگترین موجودیت در جهان خواهد شد! در حالی که صاحب نظران در این فکر بودند که آیا اینستاگرام جای فیس بوک را خواهد گرفت یا خیر، پای اپلیکیشن های جدید تلفن های همراه به میان آمد. اپلیکیشن هایی هم چون وی چت، وایبر و واتس آپ، که با امکانات خود، بسیاری از قابلیت های شبکه های اجتماعی را در حالی در اختیار کاربران گذاشته اند که خصلت "همه جایی بودن" را بیش از آن ها در اختیار دارند.
حالا این شبکه ها در همه لحظات زندگی مان حضور دارند. در اتوبوس، مترو و حتی بسیاری از جمع های خانوادگی! احتمالا شما هم افرادی را دیده باشید که در مهمانی ها، سرشان را پایین انداخته و در گوشی موبایل شان غرق شده اند! یا شاید تجربه کرده باشید که چندین ساعت حضورتان در یک مهمانی خانوادگی، به بحث و گفتگو درباره واتس آپ و وایبر و رد و بدل کردن اطلاعات و تصاویر جدیدی که از این طریق دریافت کرده اید، گذشته باشد! و در تمام این لحظات، احتمالا به این موضوع نیندیشیده اید که چه قدر تنهاتر شده اید!
در دوران ظهور تلویزیون در غرب، مقالات انتقادی بسیاری از سوی برخی اندیشمندان غربی نوشته شد که معتقد بودند تلویزیون، اعضای خانواده را از هم دور کرده و کنار هم نشستن اعضای خانواده به صورت نیم دایره و با محوریت تلویزیون در خانه، روابط صمیمانه آن ها را خدشه دار می کند! این در حالی است که امروزه اینترنت و شبکه های اجتماعی، حتی آن در کنار هم نشستن های ظاهری را هم از ما گرفته اند. تا جایی که هر یک از فرزندان خانواده، به تنهایی و در اتاق خود به سر می برند و یا در عین حال که در کنار خانواده ی خود هستند، کیلومتر ها از آن ها فاصله دارند. شاید این کلام طنز را شنیده باشید که چندی پیش در شبکه های اجتماعی پخش شد و با پسند ها و نظرهای موافق بسیاری مواجه شد:
" دیروز اینترنت خونه قطع شده بود، رفتم کنار خانواده چند ساعتی نشستیم حرف زدیم، به نظرم آدمای خوبی می اومدن! "
این کلام با زبان طنز و کنایه، به همین موضوع اشاره دارد و این که محیط مجازی چنان افراد را در خود جذب کرده که به ندرت امکان برقراری ارتباط با خانواده شان را می یابند!
شبکه های اجتماعی را می توان هم چون گذرگاهی به حساب آورد که از آن ها عبور می کنیم. از لینکداین به سراغ فیس بوک می رویم. از فیس بوک به اینستاگرام جذب می شویم و پس از اینستاگرام هم شبکه های جدید تری قادر خواهند بود که اوقات فراغت و حتی ساعات کاری مان را در اختیار بگیرند. افراد در حین عبور از این گذرگاه ها، هنجار ها و قواعدی را می آموزند و با خود به دنیای واقعی شان می آورند!
این شبکه ها در همان حال که ما را از خانواده دور می کنند، میان ما و ارزش های اخلاقی و خانوادگی مان نیز فاصله می اندازند
نکته بسیار مهمی که در این میان از سوی بسیاری از خانواده ها مورد غفلت واقع می شود این است که تنها بودن افراد در هنگام عبور از این گذرگاه ها، تبعات بسیاری به همراه خواهد داشت. این شبکه ها در همان حال که ما را از خانواده دور می کنند، میان ما و ارزش های اخلاقی و خانوادگی مان نیز فاصله می اندازند. یک مثال ساده برای آن، قیودات و پندارهای مذهبی هم چون محرم و نامحرم است که افراد جامعه از کودکی با آن رشد پیدا کرده اند، اما در بسیاری از تعاملات اعضای این شبکه ها، چنین قیوداتی رنگ می بازند. این آسیب به خصوص برای خانواده های معتقد و مذهبی، جدی تر است؛ چرا که فرزندان از طریق این شبکه ها، به یک باره امکان ارتباط با افرادی را پیدا می کنند که همواره از این رابطه برحذر شده اند و توهم مجازی بودن ارتباط، چنین ارتباطی را خالی از اشکال جلوه می دهد. این در حالی است که این بی قیدی ها به تدریج برای افراد عادی شده و در فضای واقعی زندگی افراد نیز مجال ظهور می یابد.
این روزها شاهد رواج استفاده از این شبکه ها در فضاهای کاری و میان همکاران هستیم. امری که علاوه بر ایجاد دل‌مشغولی و کاهش کارایی، می تواند نوع روابط افراد را نیز تغییر دهد. عده ای همکار را در نظر بگیرید که تا چندی پیش با یکدیگر روابط محترمانه ای داشته اند و حالا همگی در یک شبکه اجتماعی با یکدیگر در ارتباط هستند. عکس های خصوصی یکدیگر را می بینند و به بیان حرف ها و لطیفه های شخصی و جنسی با یکدیگر می پردازند. با این وجود، دیگر نباید انتظار داشت که این روابط در فضای واقعی و محیط کاری، هم چنان رسمی و محترمانه باقی بماند!
شبکه های اجتماعی هم چنین می توانند آسیب هایی جدی بر روابط همسران وارد کنند. جالب است بدانید از هر پنج مورد وکلای مشاور در امور طلاق در آمریکا، چهار نفر گفته‌اند که شاهد افزایش در موارد طلاق مرتبط با شبکه‌های اجتماعی بوده اند! آمار طلاق در ایران نیز حکایت مشابهی دارد. برای مثال فردی متاهل و معتقد را در نظر بگیرید که وارد شبکه های اجتماعی شده و مطالب نوشته شده توسط دیگران، از جمله افرادی از جنس مخالف را می خواند و از خواندن آن ها لذت می برد. به مرور ممکن است با خواندن آن نوشته ها، صاحبان این نوشته ها را عاطفی تر، رمانتیک تر و شاعرانه تر از همسر خود بیابد! چنین احساسی در بهترین حالت، می تواند موجب سرخوردگی و نارضایتی وی در زندگی زناشویی شود!
شهید آوینی چندی پیش چنین خطری را در کتاب آینه جادو برای تلویزیون گوشزد کرده بود:
"در درون خانه تلویزیون روابط متقابل اعضای خانواده را با یکدیگر بریده است و با وجود یک تلویزیون روشن، دیگر جمع واحدی در خانه تشکیل نمی شود. همه فرد فرد، جدا از هم نشسته اند و رابطه ای فردی بین خود و تلویزیون برقرار کرده اند. این سخن را همه ما بار ها از خانم هایی که خودشان غرق در تلویزیون نیستند خطاب به شوهرانشان شنیده ایم که با من ازدواج کرده ای یا تلویزیون؟"[1]
حالا با وجود قابلیت های رسانه ای جدید و شبکه های اجتماعی گوشی های تلفن همراه بار ها و بار ها خواهیم شنید که "با من ازدواج کرده ای یا تلفن همراهت؟!" و به تلویزیون راضی خواهیم شد، چرا که دست کم، کنار هم بودن های ظاهری مان را حفظ می کرد.
[1].آینه جادو، ج 1، ص 60-61.
زهرا مجدی زاده کرمانی
بخش ارتباطات تبیان
مطالب مرتبط:
شاکیان شبکه‌های اجتماعی موبایل کیستند؟
فیلترینگ اینستاگرام سود میلیونی دارد؟
پنج شبکه‌اجتماعی برای روابط عمومی ها
