چه کسانی راه خیر و خوبی را میبندند؟!
امام صادق (ع) میفرمایند: نفرین خدا بر آنان که راه خیر و خوبی را میبندند، پرسیدند: چه کسانی چنین هستند؟ فرمودند: کسی که به او خوبی میکنند و او کفران میورزد، آنگاه صاحب نعمت به دیگری احسان نمیکند.
شکر از واژههایی است که در ادبیات قرآن به آن برخورد میکنیم و در لغت به معنای تصور نعمت در ذهن و اظهار آن در گفتار و کردار است. شکرگزاری با قلب، زبان و عمل، در روایات اسلامی نیز به همین معنی آمده است و امام صادق (ع) میفرمایند: «هر کس نعمت خداداده را با دل بشناسد، شکرش را ادا کرده است.»
خداوند در آیه 78 سوره مبارکه نحل میفرماید: «و جعل لکم السمع و الابصار و الافئده لعلکم تشکرون»؛ به شما چشم و گوش داد، حواس داد، باشد که شما سپاسگزاری کنید.
امام صادق (ع) میفرمایند: «در تورات نوشته است: کسی که به تو نعمت داد، سپاسش گزار و هر کس از تو سپاسگزاری کرد، نعمتش بده. زیرا با سپاسگزاری، نعمتها نابود نگردد و با ناسپاسی، پایدار نماند. سپاسگزاری مایه افزایش نعمت و ایمنی از دگرگونی است.»
در حدیث میخوانیم که خداوند به موسی (ع) وحی کرد: حق شکر مرا به جا آور. موسی گفت: این کار امکان ندارد، زیرا هر کلمه شکر نیز شکری دیگر لازم دارد. وحی آمد، همین اقرار تو و اینکه میدانی هر چه هست از من است، بهترین شکر من است.
امام صادق (ع) فرمودند: شکر نعمت، دوری از گناه است و نیز فرمودند: شکر آن است که انسان نعمت را از خدا بداند، نه از زیرکی و علم و عقل و تلاش خود یا دیگران و به آنچه خدا به او داده راضی باشد و نعمتهای الهی را وسیله گناه قرار ندهد، شکر واقعی آن است که انسان نعمت خدا را در مسیر خدا قرار دهد.
امام باقر (ع) نیز میفرمایند: «روزی یکی از همسران پیامبر (ص) به آن حضرت عرض کرد: خداوند گذشته و آینده تو را مشمول رحمت خویش قرار داده است. چرا این قدر خود را در زحمت عبادت میافکنی؟ حضرت (ص) پاسخ دادند: آیا بندهای بسیار شکر کننده نباشم؟»
باید توجه داشت از عواملی که باعث ازدیاد روزی میشود، شکر نعمت است؛ چرا که شکر نعمت، نعمتت افزون کند و کفر، نعمت از کفت بیرون کند. حضرت علی (ع) در این باره میفرمایند: شکر نعمة یضاعفها و یزیدها.
کفران نعمت به معنای پوشاندن و ندیده گرفتن نعمتها است. خداوند گرچه نیازمند سپاسگزاری و عبادت ما نیست، ولی آنها را از روی حکمت و مصلحت، بر بندگان ضروری دانسته و در قرآن کریم پس از نوید به سپاسگزاران، با ناسپاسان بی اعتنایی کرده، میفرماید: «وَ مَنْ یَشْکُرْ فَإِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمِید» (لقمان، 13) آنکه سپاسگزاری کند، سپاسش به نفع خود او است و هر که کفران ورزد، خداوند بینیاز و ستوده است.
رسول اکرم (ص) فرمودند: «بندهای را در قیامت به پیشگاه الهی میآورند و خداوند درباره او فرمان عذاب میدهد. عرض میکند: بارالها؛ دربارهام امر به دوزخ فرمودی با آن که من در دنیا مسلمان و قاری قرآن بودم، خداوند میفرماید: بنده من، نعمتهایی را به تو دادم و شکر آنها را بجای نیاوردی. عرض میکند: بارالها، فلان نعمت را دادی تو را شکر کردم، فلان نعمت را دادی، تو را شکر نمودم، یک به یک نعمتها را میشمرد و از شکرها نام میبرد. خداوند میفرماید: بنده من، راست میگویی، جز آن که کسی را که من به دست او نعمت خود را به تو رساندم شکر نکردی، و من با خود عهد نمودهام شکر نعمتهایی را که به بندهای دادهام نپذیرم تا شکر کند کسی را که نعمت من توسط او به وی رسیده است.»
یکی از آثار کفران نعمت، کم شدن احسان و نیکی در جامعه است؛ امام صادق (ع) میفرمایند: «نفرین خدا بر آنان که راه خیر و خوبی را میبندند، پرسیدند: چه کسانی چنین هستند؟ فرمودند: کسی که به او خوبی میکنند و او کفران میورزد، آنگاه صاحب نعمت به دیگری احسان نمیکند.»
منابع:
1- اصول کافی
2- تفسیر نمونه
3- سفینه البحار
4- وسائل الشیعه
باشگاه خبرنگاران