هنر ابریشم‌کشی و ابریشم‌دوزی
ابریشم‌کشی، عبارت است از تبدیل پیله ابریشم به نخ ابریشم به وسیله دست و دستگاه‌های ابریشم‌کشی.
ابریشم‌کشی
ابریشم‌کشی، کاربردهای گوناگون و مهمی در صنایع دستی داشته و دارد. از جمله در نساجی و بافت پارچه‌های قیمتی و ظریف همچون حریر، زری و مخمل، قالی‌های با ارزش ابریشمی و تهیه نخ برای سوزن‌دوزی‌های زیبا و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در صنعت ابریشم‌کشی سنتی، نوغانداران، هنگامی که کرم‌های ابریشم، رشد کافی نموده و به دور خود پیله می‌بندند، پیله‌ها را جمع و تمیز نموده و به کارخانه ابریشم‌کشی می‌برند و مراحل بعدی کار روی پیله‌ها انجام می‌گیرد.
پیله‌ها را داخل دیگ‌های آب جوش می‌ریزند و با دستگاه‌های گردان و با کمک دست، پیله‌ها را به صورت نخ ابریشم در می‌آورند و از آن برای پارچه‌های حریر قیمتی و قالی ابریشم و … استفاده می‌نمایند.
ابریشم‌دوزی
دوخت روی پارچه با الیاف ابریشم طبیعی، بر اساس طرح‌های از پیش تعیین شده را ابریشم‌دوزی می‌گویند. در طول تاریخ، افراد هر قبیله با تعصب خاصی در حفظ و پاسداری ارزش‌های قبیله‌ای خود تلاش داشتند. از این رو با دوخت علایم و طرح‌هایی خاص بر روی پارچه با اشکال گوناگون دوختی (قلاب‌دوزی، گلابتون‌دوزی، ابریشم‌دوزی، ملیله‌دوزی، شبکه‌دوزی) دست به ابتکاراتی می‌زدند.
آوازه‌ی سوزن‌دوزی‌های ایران نه فقط اعراب بلکه یونان، روم و قسطنطنیه را نیز تحت‌الشعاع قرار داده بود، آن‌چنان که رقیبی برای پارچه‌ها و سوزن‌دوزی‌های آن زمان تلقی می‌شد. با مطالعه تحلیلی متون تاریخی در عرصه مبادلات کالاهای ایرانی از عهد هخامنشی تا صفویه، پی می‌بریم که سوزن‌دوزی‌های ایرانی، به عنوان گران‌بهاترین کالا از ایران به مغرب‌زمین برده می‌شد.
سوزن‌دوزی‌های ایرانی از دیرباز تا کنون از تنوع و گستردگی خاصی برخوردار بوده است که در کمتر جایی، این تنوع و گستردگی مشاهده می‌شود. موقعیت خاص جغرافیایی و تاریخی ایران، هجوم اقوام مختلف به این سرزمین و اهمیت سوق‌الجیشی آن، منجر به این تنوع و گونا‌گونی شده که امروز نیز ما شاهد بقایای ارزشمند آن می‌باشیم. هر چند به عنوان هنری با پیشینه تاریخی کهن از آن یاد می‌شود، اما آنچه امروز در دست ماست، فقط بخشی اندک از آن هنر غنی است که در زمان خود، بیانگر فرهنگ، هنر و قومیت ایرانیان بوده است.
ابریشم‌دوزی یکی از نمونه‌های سوزن‌دوزی‌هاست که در نقاط مختلف کشور وجود دارد. ابریشم، ماده‌ای است که کرم ابریشم از غده‌های خود به شکل نخ بسیار باریک ترشح می‌کند و با آن، لانه‌ی بیضی شکلی برای خود می‌سازد که پیله نامیده می‌شود. پیله‌ها را به ترتیب مخصوصی گرم می‌کنند و بعد می‌ریسند تا ابریشم بدست آید که به آن افریشم و بریشم هم گفته شده (به عربی ابریشم می‌گویند بکسر همزه و فتح سین).
ابریشم عبارت از یک لیف (رشته) پروتئینی است که در اثر انجماد مواد مترشحه از کرم بدست می‌آید. این لیف از دو فلامنت موازی که به وسیله صمغ ابریشم به یکدیگر چسبیده‌اند به وجود آمده است.
قدیمی‌ترین نمونه گلدوزی ایرانی که هم‌اینک در موزه ایران باستان موجود است، به دوره سلجوقی یعنی 451 ه.ق تعلق دارد. در این دوره، ابریشم‌دوزی رونق فراوانی گرفت و این نکته از نمونه دوخت‌ها و پارچه‌هایی که در مجموعه‌های مختلف نگهداری می‌شود و ظرف سال‌های اخیر نیز مقداری از آن‌ها در شهر ری بدست آمده، قابل اثبات می‌باشد.
نقوش مورد استفاده در ابریشم‌دوزی، نامحدود بوده و می‌توان به نقوش حیوانی، انسانی، مینیاتوری، شکارگاهی، گرفت و گیر، فرهنگ عامه، گل و بوته، گل و مرغ، انواع 60 گانه بته جغه‌ها، نقوش هندسی، اسلیمی‌ها و گل‌های حاشیه‌ای اشاره کرد. از این دوخت، بیشتر برای تابلوهای تزیینی، تزیینات البسه، روی کیف، رومیزی، روکرسی، پرده، سجاده، روی کفش، روتختی، ملحفه، کیسه‌های پول، جای شانه، جای قلمدان و غیره استفاده می‌شود.
