ترجمه های روانشناسی خدمت یا خیانت؟

گزارشی از نشست نقد ترجمه کتاب‌های روانشناسی

حسن پاشا شریفی، مولف و مترجم کتاب‌های روانشناسی در این نشست از انجام پژوهش برای دستیابی به یک نقد علمی و مناسب خبر داد.

این مولف با اشاره به این‌که تحلیل و نقد ترجمه‌های صورت گرفته از طریق بررسی آن‌ها در طیف وسیع امکان‌پذیر است، اظهار کرد: مترجمان بایستی در رشته‌های تخصصی خود دست به ترجمه متون بزنند،‌ امری که در امر ترجمه کمتر صورت می‌گیرد،‌ به‌طوری‌که روانشناسان اجتماعی دست به ترجمه کتابی با موضوع روانشناسی رشد و یا یادگیری می‌زنند.

لزوم تسلط به زبان مبدا و مقصد

مولف کتاب «روانشناسی هوش و سنجش آن»⁽¹⁾، در ادامه این نشست،‌ گفت: تسلط به زبان مبدا و همچنین تسلط کامل به زبان فارسی و داشتن گنجینه لغت مناسب از دیگر مولفه‌هایی است که یک مترجم باید به آن مجهز باشد.

شریفی، با بیان‌این‌که،‌ آیین نگارش و آشنایی مترجم با فرهنگ هر دو زبان (مبدا ومقصد) در امر ترجمه امری مهم است،‌ابراز کرد: یک مترجم متبحر، هنگام ترجمه متون بایستی اشراف کامل به فرهنگ هر دو زبان داشته باشد تا متن ترجمه شده، معنایی مشخص و روشن برای خوانندگان داشته باشد.

وسواس ترجمه نداشته باشیم

وی، معادل‌یابی برای واژ‌ه‌ها را نیز یکی دیگر از وظایف مترجمان عنوان کرد و ادامه داد: مترجمان باید از هرگونه وسواس به دور باشند،‌زیرا متاسفانه کمتر مترجمی دیده می‌شود که به ترجمه خود با دیده ویرایش نگاه کند و به راحتی اجازه ویرایش به ویراستار را بدهد.

این استاد دانشگاه، در ادامه بررسی ترجمه متون روانشناسی گفت: مترجمانی که به ترجمه متن روانشناسی دست می‌زنند بایستی بار روانی واژه‌ها را فراموش نکنند و سعی کنند تا واژه‌های مناسب برای انتقال مفاهیم روانی را انتخاب کنند.

شریفی، خطاب به حاضران در نشست گفت: به مترجمان توصیه می‌کنم اخلاق حرفه‌ای در کار ترجمه را فراموش نکنند و صداقت را در امر ترجمه رعایت کنند و از سرقت‌ها و ترجمه دوباره کتاب‌ها به نام خود پرهیز کنند.

ترجمه؛ خدمت یا خیانت؟

لادن فتی، روانشناس، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی و مترجم کتاب‌های روانشناسی دیگر سخنران این نشست بود. وی گفت: سخنم را با طرح این سوال شروع می کنم که آیا ترجمه متون روانشناسی به این علم خدمت می کنیم یا خیانت؟ چرا که متاسفانه دانشجویان امروزه جزوه‌محور و وابسته به اسلایدهای درسی شده‌اند و علاقه ای به مطالعه کتاب و متن انگلیسی نیز ندارند.

فتی،‌هدف از ترجمه را پوشش داده سه موضوع کاری و علمی عنوان کرد و اظهار کرد: مترجمان با ترجمه سعی در اتصال به دانش روز در دنیا دارند و می‌خواهند تا مفاهیم به راحتی در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد، همچنین مترجمان در ترجمه متون، به ویژه روانشناسی، سعی می کنند یک الگوی پذیرفته شده جهانی داشته باشند.

مترجم کتاب«فنون شناخت درمانی»⁽²⁾، با طرح این سوال که:«آیا ترجمه‌ها ما را به دانش دنیا متصل می کند؟» گفت: مفهوم‌سازی در متون ترجمه امری مهم است،‌زیرا مترجمان باید به این نکته اشراف داشته باشند که مفهوم ساخته و پرداخته شده در متن مورد ترجمه در زبان فارسی دیده می شود.

وی، ترجمه را قطعه‌ای از پازل علم دانست و عنوان کرد: اگر در امر ترجمه سهل‌انگاری صورت بگیرد تمامی مفاهیم وارونه ترجمه می‌شود.

آشفته بازار معادل‌سازی

حسن حمید‌پور، دیگر روانشناس و مولفی بود که پشت تریبون قرارگرفت و به حاضران نشست نقد و برسی ترجمه کتاب‌های روانشناسی گفت: هم‌اکنون در آشفته بازار معادل‌ تراشی واژه‌ها در ترجمه متون هستیم، چراکه بسیاری از مترجمان دست به معادل‌تراشی برای اصطلاحاتی می‌زند که پیش از ین برای آن ‌ها معادل سازی شده است.

مترجم کتاب «تکنیک‌های رفتاردرمانی دیالکتیکی»⁽³⁾ ادامه داد: متاسفانه برخی از مترجمان خود را به شدت مقید به ذهن می‌دانند و این امر آسیب جدب به ترجمه متن می‌زند.

وی، نبود ویراستار علمی در بنگاه‌های انتشاراتی را دیگر آسیب در این عرصه عنوان کرد و گفت: تعداد کتاب‌های ترجمه شده برخی از مترجمان بیش از کتاب‌هایی است که خوانده‌اند که این امر نیز به نوبه خود در عرصه ترجمه آسیب جدی علمی مترجمان به‌شمار می آید.

حمید‌پور افزود: ویرایش و گنجینه لغات فارسی حلقه گمشده ترجمه هستند که اولی باید در انتشاراتی‌ها احیا شده و دومی باید با تلاش و مطالعه مترجمان کسب شود.

پی نوشتها:

(1)    کتاب «روانشناسی هوش و سنجش آن»/ نویسنده: پاشاشریفی حسن/ سال 1384/ ناشر: انتشارات پیام نور/ قیمت: 2600تومان

(2)    کتاب «فنون شناخت درمانی»/ نویسنده: رابرت لیهی/ مترجم: لادن فتی و دیگران/ ناشر: دانژه/ 1392, ویرایش اول, چاپ چهارم/ 27000تومان

(3)    کتاب «تکنیک های رفتار درمانی دیالکتیکی»/ نویسنده : متیو مک کی، جفری وود، جفری برنتلی/ مترجمان: دکتر حسن حمیدپور، دکتر زهرا اندوز، حمید جمعه پور/ ناشر: ارجمند/ تعداد صفحات: 328/ سال نشر در ایران: 91/ 13000تومان

بخش کتاب و کتابخوانی تبیان