بلوغ و شدت رشد
در این مقاله سعی شده است موارد و نکاتی ارائه شود که والدین دانش آموزان و نوجوانان مختلف در شهرهای مختلف و سنین مختلف با فرایند رشد و بلوغ فرزندان خود آشنا باشند و نسبت به تغییر وضعیت جسمی و هورمونی فرزندان خود آگاه باشند تا بتوانند در سنین مختلف نقش مهم و تاثیرگذاری در تربیت فرزندان داشته باشند.
دانستن این اطلاعات توسط اولیا مدرسه و مربیان آموزشی نیز ضروری به نظر می رسد.
بلوغ جسمانی به مجموعه تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیکی در بدن انسان و سایر جانوران گفته میشود که بر اساس آنها، بیشتر بر اثر ترشح هورمونهای گوناگون، بدن کودک تبدیل به بدن بزرگسال میشود. بیشتر این تغییرات جنبه جنسی دارند و به غدد و اندامهای جنسی مرتبط میشوند.
زمان، فرایندها و نشانههای بلوغ در پسران و دختران متفاوت است. جهش بلوغ اصطلاحاً به رشد جسمانی بسیار سریعی گفته میشود که معمولاً در اوایل بلوغ رخ میدهد که در نهایت موجب افزایش قد، وزن و رشد عضلات بدن میشود.
بلوغ در پسران دیرتر از دختران روی میدهد و معمولاً سنین ده تا شانزده سالگی زمان بروز بلوغ جسمانی در پسران است.
سرعت بلوغ نیز در پسران کمتر از دختران است و به همین دلیل دوران بلوغ و تکمیل نشانههای آن در پسران بیش از دختران طول میکشد. در پسرها غده هیپوفیز واقع در قاعده مغز شروع به ترشح هورمونهایی میکند که آنها را برای تولید هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون تحریک میکند.
بلوغ در پسران
یکی از مسئولیت های مهم مربیان محترم آموزشی و والدین عزیز ارائه آگاهی های سودمند راجع به تغییرات جسمی دانش آموزان در مقاطع مختلف می باشد.
افزایش سریع قد در مراحل اولیه بلوغ است که ابتدا از دستها و پاها شروع شده و سپس ساق پاها و رانها رشد میکند. رشد تنه، سینه و پهن شدن شانهها در آخر اتفاق میافتد. در این دوره اندازه قلب، ظرفیت ریه و حجم خون افزایش مییابد. رشد اندامها ابتدا بسیار ناموزون ولی در نهایت حالت موزون و مردانه پیدا میکند. ریش و سبیل در پسران از 14 تا 18 سالگی شروع به روییدن میکند.
پوست بدن آنان زبر شده و منافذ آن بازتر میشود. در اثر تحریکات هورمون مردانه، فعالیت غدد چربی افزایش یافته و جوشهایی روی صورت و بدن (آکنه) ظاهر میشود. در این دوران تعریق افزایش مییابد. تغییر صدا که ناشی از رشد طنابهای صوتی است رخ میدهد؛ ابتدا صدا خشن، سپس بم و آهنگ آن مطلوبتر میشود و...
بلوغ در دختران
یکی از مسئولیت های مهم مربیان محترم آموزشی و والدین عزیز ارائه آگاهی های سودمند راجع به تغییرات جسمی دانش آموزان در مقاطع مختلف می باشد.
همان طور که گفتیم زمان، فرایندها و نشانههای بلوغ در پسران و دختران متفاوت است. بلوغ در دختران فرق میکند و از سن 9 سالگی تا 16 سالگی در تغییر است. به طور کلی دختران در سن حدود 2 سال زودتر از پسران بالغ میشوند. نژاد، آب و هوا، وراثت، نوع تغذیه، شرایط فرهنگی، روابط عاطفی و اجتماعی موجب میشود که سن بلوغ در دختران تغییر پیدا کند.
در دختران بعد از بالغ شدن غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمونهایی میکند که آنان را برای تولید هورمونهای جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون، تحریک میکنند.
این هورمونها باعث ایجاد تغییرات فیزیکی در جسم آنها میگردد. افزایش سریع قد (جهش رشدی) در دختران حداقل 2 سال زودتر از پسران اتفاق میافتد؛ طوری که در مدت یک سال قد دختران حدود 6 تا 11 سانتی متر بیشتر میشود. علاوه بر رشد قد، جذب چربی در بدن و توزیع آن در سایر قسمتها اتفاق میافتد. اندامها از قبیل قلب، کبد، کلیهها و دستگاه گوارش بزرگ میشوند. فعالیت غدد چربی و عرق زیاد میگردد. جوشهای صورت ظاهر میشود و در نهایت مرحله آخر بلوغ رخ میدهد.
فعالیت بدنی دوران بلوغ
همه کودکان و نوجوانان باید روزانه دست کم 30 تا 60 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط تا زیاد داشته باشند. همچنین کودکان و نوجوانان باید تشویق شوند تا در فعالیتهای گوناگون ورزشی شرکت کنند تا به مهارتهای مختلفی دستیابی پیدا کنند. مدرسه نقش تعیین کننده ای را در انجام فعالیت های مناسب ورزشی در این دوره از زندگی افراد ایفا می کند.
ورزش موجب بهبود کار دستگاههای مختلف بدن میشود، فشارهای عصبی و روانی را کاهش میدهد، در افزایش ظرفیت شخصیتی نوجوان و تقویت خودباوری، احساس لیاقت و توانایی و گسترده شدن روابط اجتماعی نقش دارد. ورزش مناسب سبب میشود نوجوان در برابر مشکلات زندگی صبر و تحمل بیشتری داشته باشد و اگر به ورزش کردن عادت کند، گرفتار بسیاری از بیماریها در سنین میانسالی نخواهد شد.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا