تبیان، دستیار زندگی
وای به حال کسی که با آن اخلاق بد به این جهان و سرای آخرت بیاید! و اخلاق بد را با خودش به این طرف بیاورد!
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

به نظر خودتان، شما خوش اخلاقید؟!

اخلاق

یکی از آفت های ایمان سوء خلق است. در فرهنگ رفتاری دین، در مذمّت سوء خلق سخن بسیار گفته شده و متقابلاً تأکید و توصیه های فراوانی بر حسن خلق آمده است و از مۆمنان خواسته شده که حسن خلق رفتاری داشته باشند. یعنی حسن خلق برای آنان عادت و ملکه بشود.


در مضامین روایات سه علامت برای حسن خلق بیان شده است.

اول: خوشرویی: آدم خوشرو، آدمی است که با دیگران به گرمی و صمیمیت برخورد کند مثلاً: در مصافحه،گرم برخورد کند و اخمو نباشد و چهره باز داشته باشد. خداوند رحمت کند استاد ما مرحوم آیت اللّه میرزا جواد آقای تهرانی ـ مفسر بزرگ قرآن کریم ـ را که نخستین بار ایشان ما را متوجه این روایت شریف کرد: «لاکلام قبل السلام» اوّل سلام، بعد کلام، اگر کسی با شما شروع به صحبت می کند و بدون سلام می پرسد: این چی می شود؟ فلان کار چی شد؟ شما به او سلام کن. او هم اگر آداب دینی را بداند، قبل از اینکه حرفی را آغاز کند،سلام می کند. مثلاً گوشی تلفن را که برمی دارید،سلام کنید،سلام جزو آداب است، دعای الهی است. کسی زنگ می زند قبل از هر کلامی بگویید: سلام علیکم. شما زنگ به کسی می زنید، ابتدا بگویید: سلام علیکم. اوّل سلام، بعد کلام.

دومین نشانه حسن خلق، حوصله است. حوصله شنیدن حرف دیگران را داشته باشیم، نه تنها حرف حق دیگران، بلکه حرف باطل دیگران،حرف زاید دیگران، بگذاریم حرفش را بزند. توی حرف دیگران نپریم و دهانش را نبندیم.

آقا و خانم کارمند، ارباب رجوع میاد پیشتون بذارید حرفشو بزنه و شما هم سریع کارشو راه بندازید.خانم و آقای دکتر! چرا فکر می کنید حالا که دکتر شدید و متخصص حق دارید به دیگران بی احترامی کنید؟! اجازه دهید بیمارتان دردش را بگوید، با حوصله گوش کنید تا تشخیص درست بدهید.

علامت سوم؛ که بسیار مهمّ است، تحمّل می باشد. تحمّل اذیت دیگران را داشته باشیم. اگر این خصلت را داشتیم. معلوم است که حسن خلق داریم و الاّ حسن خلق نداریم. تحمل اذیت دیگران ؛ یعنی دوست شما و یا همکار شما خلف وعده کرده و یا آدمی تندخویی است و یا بداخلاق است و یا حقّ شما را ضایع کرده، اگر بنا باشد که با کوچک ترین لغزش دیگران، آدم عکس العمل نشان بدهد، دنیا، دنیای دعوا و جنگ می شود و با همه کس و همیشه باید دعوا کرد.حال اگر کسی به شما حرف تندی زد و شما هم جواب او را دادید، دعوا به همین جا ختم نمی شود و ادامه پیدا می کند؛ اما اگر شما تحمّل کردید و با اخلاق خوش گذشت کردید، همانجا تمام می شود، لذا باید گذشت کرد، در مقابل تندی دیگران، گذشت کنید.زندگی با گذشت، خیلی لذت بخش تر است تا زندگی با پرخاش و تندی و سر و صدا و دعوا.

یکی از نشانه های ایمان این است که فرد با بزرگترها و با کوچکترها با بالا دست و زیر دست با دوست و اهل و عیال در بیرون از خانه و داخل خانه، اخلاق و رفتار یکنواخت داشته باشد.این خیلی نکته با اهمیتی است که انسان بتواند رفتارش را یکنواخت کند. حسن سمت یعنی یکنواختی رفتار

حسن خلق این است که با تحمل از خطا و اشتباه دیگران درگذریم. پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) می فرماید: شما همه را با پول نمی توانید به خودتان جذب کنید. با آنها خوش اخلاق باشید و با گذشت زندگی کنید.

مثلاً چند نفر با هم همسفر می شوید، در سفر مسائلی پیش می آید. مثلاًشما عجله دارید، دیگری عجله ندارد. خلق و خوی افراد در سفر خیلی عجیب است. در سفر باید تحمّل کنید، تحمّل ناهمواری ها و رفتار نامناسب همراهان جزو حسن خلق است، اگر در مقابل کسی که بداخلاق است، او را تحمّل کنیم و در مقابل یک خدمت هم به او بکنیم، دنیا بهشت و زندگی شیرین و لذت بخش می شود.

از موارد تحمّل؛ تحمّل اهل خانه است. زن محلّ آزمایش عجیبی برای مردهاست. مردها در خانه به خاطر رضای خداوند، نباید ظلم کنند. مرد باید آماده اذیت دیدن و آزار کشیدن باشد. این جور نیست که خانه بهشت باشد. خداوند درباره بهشت می فرماید: «و نزعنا ما فی قلوبهم من غلّ» در آنجا هیچ گونه کینه و سر و صدا و غصه ای و قول زور و… نیست، ما باید اینجا ـ در دنیا ـ اعمالمان را برای آنجا ـ آخرت ـ آماده کنیم.

نقل شده است که گفته اند: «زن مثل دنده کج می ماند». نخواسته اند به زن توهین کنند. بلکه خواسته اند به لطافت وجودی زن اشاره کنند. نمی شود پرخاشگری ها را به خانه برد. به مردها می گوید: آماده مدارا باشید.

در حدیث آمده است که «المۆمن یأکل بشهوة اهله و المنافق یأکل اهله بشهوته؛ مۆمن آنقدر اهل مدارا است که در خورد و خوراک، خودش را با اهل خانه هماهنگ می کند دخالت بی مورد نمی کند بلکه مطابق سلیقه خانواده غذا می خورد؛ در حالی که منافق اهل و عیالش را وادار می کند که مطابق میل و سلیقه او غذا بخورند و با او هماهنگ بشوند».

زندگی علی(علیه السلام) و فاطمه(سلام الله علیها) و نیز رابطه آنها، نمونه و سمبل مناسبی برای الگو گرفتن است. فضای زندگی حضرت علی (علیه السلام) و فاطمه زهرا(سلام الله علیها) بر اساس عطوفت و از خود گذشتگی شکل گرفته بود حضرت علی درباره همسرش می فرماید: به خدا قسم تا هنگامی که زنده بود او را به خشم نیاوردم. او را به کاری که خوش نداشت وادار نکردم.

حضرت فاطمه زهرا

درباره زن و اولاد، گفتنی زیاد است. هیچ کس جز خداوند مانع زورگویی انسان نیست، بعضی خانواده ها هستند که هر چه مرد بر سر زن بیاورد؛ مثلاً در خانه زور بگوید، فحش بدهد، دعوا کند، او را بزند، زن باید تحمل کند. و به خاطر رضای خدا و حفظ آبرو گذشت و تحمل کند. اگر انسان ناملایمات و سختی ها را به حساب خدا بگذارد، چقدر پیش خدا اجر و قرب دارد!مرد در خانواده بیشتر مورد ابتلاست. زن یک امتحان بزرگ الهی برای مۆمن است.

یکی از نشانه های ایمان، حُسنِ سَمت است. سمت با «سین». لیکن صمت با صاد؛ یعنی سکوت، کم حرف زدن؛ولی سمت با «سین» یعنی رَویه، روش. حسن سمت، یعنی یکنواختی رفتار، انسان با دوستش و با بالا دستش خیلی خوش اخلاق، خاضع و خاشع است؛ ولی نسبت به زیردست خودش متکبر است. این آدم حسن سمت ندارد، با فرد پولدار گاهی بگو و بخند ـ شاید دو ساعت هم حوصله دارد ـ ولی با یک فردی که پول و مقام ندارد، حوصله صحبت کردن هم ندارد. بیرون خانه شاداب و خوش حال است، ولی داخل خانه اخمو و عبوس.اخم هایش با دوستانش و رفقایش باز است به خانه که می رود، اخم هایش درهم است. حوصله صحبت کردن با بچه های خودش را هم ندارد. آنها اصلاً اخلاق خوب او را نمی بینند.

یکی از نشانه های ایمان این است که فرد با بزرگترها و با کوچکترها با بالا دست و زیر دست با دوست و اهل و عیال در بیرون از خانه و داخل خانه، اخلاق و رفتار یکنواخت داشته باشد. این خیلی نکته با اهمیتی است که انسان بتواند رفتارش را یکنواخت کند. حسن سمت یعنی یکنواختی رفتار.

سعد بن معاذ یکی از اصحاب پیغمبر بود و خیلی به اسلام خدمت کرد. در ماجرای بنی قریظه حضرت او را قاضی کرد و طرف مقابل عهد شکنی کرده بودند. سعد گفت: اینها را نابود کنید! هنگامی که از دنی رفت،پیامبر خدا(ص) در تشییع جنازه او پا برهنه شرکت کرد.گاهی جلوی جنازه و گاهی عقب جنازه را می گرفت. از حضرت سۆال کردند:چرا شم در تشییع سعد این قدر تکریم کردید؟گفت:می بینم صف هایی از فرشتگان در تشییع جنازه سعد شرکت کرده اند. بعد پیامبر خودشان رفتند در قبر و سعد را با دست های مبارک گرفتند و داخل قبر گذاشتند و سنگ لحد را حضرت خودشان گذاشتند.

پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) می فرماید: شما همه را با پول نمی توانید به خودتان جذب کنید. با آنها خوش اخلاق باشید و با گذشت زندگی کنید

از حضرت سۆال کردند: سعد در دنیا چه کار کرده است که مستحق این همه تکریم است. شما، فرشتگان، جبرییل همه در تشییع جنازه شرکت کردید ؟! حضرت اینجا یک جمله آموزنده فرمود: سعد یک عادتی داشت و آن این بود که زیاد «قل هو الله» می خواند، سوار بر مرکب، پیاده و در حالات گوناگون «قل هو اللّه» می خواند. سوره توحید توانست او را به این مقام برساند.

مادر سعد گفت: خوشا به حال تو که به این مقام رسیدی! ناگهان پیغمبر گفت: صبر کن! گفت: الان سعد دچار فشار قبر شد. حضرت جمله عجیبی فرمود: سعد همه امورش منظم و خوب بود، الا اینکه در خانه با خانواده اش بداخلاق و بدرفتار و تندخو و کم حوصله بود. آن خلق بد تبدیل به فشار قبر شد.

انسانی که در دنیا زبان گزنده دارد، در قبر تبدیل به مار و عقرب می شود. بنابراین مار و افعی و عذاب و آتش قبر و قیامت از رفتار و اخلاق خود آدمی است. خداوند شهید هاشمی نژاد را رحمت کند. یک مرتبه ایشان را در خواب دیدند، گفتند: استاد آن طرف چه خبر است؟

گفت: اخلاق بد! و سه مرتبه گفت: وای به حال کسی که با آن اخلاق بد به این جهان و سرای آخرت بیاید! و اخلاق بد را با خودش به این طرف بیاورد!

فرآوری: زهرا اجلال             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع:

حوزه

مجله بشارت؛ فروردین و اردیبهشت 1385، شماره 52

مطالب مرتبط:

دوستی و دوست یابی

تاثیر خوش اخلاقی

سجایای اخلاقی امام عصر (عج)

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.