تبیان، دستیار زندگی
ای كسانی كه ایمان آورده اید! تحقیقاً بعضی از همسران و فرزندان شما دشمنان شما هستند پس از آنها در بیم و هراس باشید و اگر عفو كنید و از خطاهای آنان چشم پوشی نمایید و آنها را ببخشید (نتیجه بهتری خواهید گرفت) زیرا خداوند بخشنده و مهربان است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

راهکار قرآنی برخورد با همسر و فرزند خطاکار

تنبیه به شیوه‌ی اصولی

در بعضی از آیات قرآن كریم سخن از دشمنی بعضی زنان و فرزندان به میان آمده است.

در این مقاله راهکارهایی جهت برخورد با این افراد ارائه شده است.

نحوه برخورد با همسران و فرزندان خطاكار

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» (تغابن 14) (1)

در این آیه شریفه پنج كلمه محوری وجود دارد كه به بررسی آن ها با توجه به مفردات راغب می پردازیم:

كلمه اول: عدو «عدواًلكم»

العدو: تجاوز و درگذشتن از حد است كه با التیام منافات دارد یعنی با بهبودی بخشیدن و سازگاری دادن میان دو چیز تفاوت دارد.

عدو دو گونه است:

1. عداوت به قصد دشمنی و خصومت 2. دشمنی و عداوتی كه از روی قصد نباشد بلكه حالتی به او دست می دهد كه اذیت می شود و همان گونه كه از دشمنان مورد اذیت و آزار قرار می گیرد.

كلمه دوم: حذر «فاحذروهم»

حذر: دوری كردن از چیزی ترسناك و هراس آور است.

كلمه سوم: عفو «و ان تعفوا»

عفوت عنه: قصد از بین بردن گناهش را نمودم كه از انجام آن برگردد. پس عفو: دور شدن از گناه است.

كلمه چهارم: صفح «واصفحوا»

الصفح: درگذشتن و نكوهش نكردن است «فَاعْفُواْ وَاصْفَحُواْ حَتَّى یَأْتِیَ اللّهُ بِأَمْرِهِ» (بقره 109) (2)

صفحت عنه: یا از او چشم پوشی كردم و از گناهش درگذشتیم یا او را رو در روی دیدم و از او دوری كردم یا از صفحه كتابی كه گناهش را در آن ثبت كرده بودم در گذشته و به صفحات دیگر پرداختم.

كلمه پنجم: غفر «وتغفروا»

الغفر: بم و ترس و آنچه كه انسان را از پلیدی و آلودگی مصون می دارد.

اغفر ثوبك فی الوعاء: لباس را در ظرف شستشو كن تا چركش دور شود.

غفر له: وقتی است كه در ظاهر از او در گذرد هر چند كه در باطن بر او اعتمادی نكرده و از او درنگذشته است.

«عفو» و «صفح» و «غفر» در عین حال كه هر سه به معنای گذشت است اما عفو گذشتی است كه كدورت در دل گرفته نمی شود اما باید توأم با یك عمل اصلاحی باشد و اما صفح به معنای گذشت توام با تغافل و اغماض است و «غفر» به معنای گذشت ظاهری است اما كدورت را در دل حفظ می كنیم و براساس آن تصمیم گیری می كنیم

اختلاف عقاید دینی در ازدواج

راهكارهای مواجهه با همسران و فرزندان نااهل

راهكار اول. حذر

با توجه به ضرر و زیانی كه فرزندان و همسران نااهل برای مۆمنان دارند باید نگران و ترسان بود .

اولین راهكاری كه خداوند برای مواجهه و مقابله با آنان می فرماید این است كه آنها از حیث مادی و معنوی زیان ها و خسارات جدی به خانواده وارد می كنند؛ هم كسب و درآمد خانواده را به هدر می دهند و هم عزت و آبروی خانواده را مورد هتك قرار می دهند و از همه مهمتر خود را ضایع می كنند و این بزرگترین ضربه به خانواده است بنابراین باید حساس بود و تسلیم آنها نباید شد و مۆمنان از آنها باید برحذر باشند لذا خداوند به پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) دستور می دهد كه از اهل كتاب برحذر باش مبادا تو را از بعضی احكام الهی منحرف سازند.

«وَاحْذَرْهُمْ أَن یَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَیْكَ» (مائده 49) (4)

بخشش

راه كار دوم. عفو

«عفو» بنابر آنچه از مفردات راغب نقل شده، عبارت از بخشش و گذشتی است كه در آن اصلاح طرف مقابل از خطا و سیئه مورد نظر باشد و بر این اساس در آیه 40 سوره شوری؛ عفو همراه با اصلاح عامل پاداش الهی مطرح شده است:

«وَجَزَاء سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ» (5)

بنابر این اگر عفو نتواند طرف مقابل را اصلاح كند و یا بعد از عفو اقدام اصلاحی صورت نگیرد موجبات پاداش الهی فراهم نشده است.

به عبارتی راهكار دوم صرفاً به معنای گذشتن از كارهای خلاف همسران و فرزندان نااهل نیست بلكه عفو و گذشتی دارای ارزش است كه موجب اصلاح آنها گردد والا اگر عفو و گذشت موجب جری شدن هرچه بیشتر آنان گردد، این عفو و گذشت ارزشی ندارد.

راهكار سوم. «صفح»

«صفح» به معنای گذشت توأم با اغماض و چشم پوشی و تغافل است یعنی برخی خطاها را نباید به روی آنان آورد زیرا سبب جری تر شدن آنها و تثبیت آن خطاها در شخصیت آنان می شود.

لذا در مفردات راغب صفح گذشتی كه توأم با ملامت نباشد معنا شده است و این مفهوم مستلزم آن است كه تغافل و چشم پوشی از خطا شود.

بر این اساس خداوند به پیامبرش دستور می دهد:

«وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِیَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ

إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ» (حجر 85 و 86) (6)

امام علی (علیه السلام) می فرماید:

نصف عقلانیت عاقل ظرفیت داشتن است و نصف دیگر آن خود را به غفلت زدن است. (غررالحكم 2378 میزان الحكمه)

عفو و گذشتی دارای ارزش است كه موجب اصلاح آنها گردد والا اگر عفو و گذشت موجب جری شدن هرچه بیشتر آنان گردد، این عفو و گذشت ارزشی ندارد

راهكار چهارم. «غفر»

«غفر له» همانگونه كه گذشت در مفردات راغب به معنای گذشت ظاهری است اما در باطن اعتماد نكردن و نگذشتن است و «غفر» به معنای بیم و ترس و آنچه انسان را از پلیدی و آلودگی مصون می دارد و «غفر ثوب» لباس را شستشو دادن برای پاك شدن از چرك است.

براین اساس خداوند در وصف مومنان متوكل به خدا در آیه 37 سوره مباركه شوری می فرماید:

« وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ» (7)

خشم

براین اساس «غفر» از طرف انسان بدین معناست كه به ظاهر از خطای آنان در می گذریم اما در باطن به فكر چاره جویی برای پاك كردن آنان از آن خطا بر می آییم.

برخلاف عفو كه اصولاً از خطا كامل گذشت می شود و كدورتی از آن در دل نگه نمی داریم.

بنابراین «عفو» و «صفح» و «غفر» در عین حال كه هر سه به معنای گذشت است اما عفو گذشتی است كه كدورت در دل گرفته نمی شود اما باید توأم با یك عمل اصلاحی باشد و اما صفح به معنای گذشت توام با تغافل و اغماض است و «غفر» به معنای گذشت ظاهری است اما كدورت را در دل حفظ می كنیم و براساس آن تصمیم گیری می كنیم.

راهكار پنجم. «غفران و رحمت خداوند»

خداوند تدبیر در مقابل همسران و فرزندان نااهل را دو بخش كرده است یك بخش وظیفه مومنان است كه در حوزه حذر، عفو، صفح و غفر است و بخش دوم نقش خداوند در اصلاح امر خانواده است و لذا با «ان» شرطیه مطرح فرموده یعنی اگر شما مومنان در مواجه با همسران و فرزندان نااهل این چهار امر را انجام دهید خداوند غفران و رحمت خود را نسبت به شما انجام می دهد و رحمت خاصه خود كه اصلاح امور و باز كردن گره معضل و مشكلات است را انجام می دهد.

پی نوشت ها:

1- اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، در حقیقت برخى از همسران شما و فرزندان شما دشمن شمایند، از آنان بر حذر باشید، و اگر ببخشایید و درگذرید و بیامرزید، به راستى خدا آمرزنده مهربان است.

2- عفو كنید و درگذرید، تا خدا فرمان خویش را بیاورد.

3- و كسانى‏اند كه مى‏گویند: «پروردگارا، به ما از همسران و فرزندانمان آن ده كه مایه روشنىِ چشمان [ما] باشد، و ما را پیشواى پرهیزگاران گردان.»

اینانند كه به [پاس‏] آنكه صبر كردند، غرفه [هاى بهشت را] پاداش خواهند یافت و در آنجا با سلام و درود مواجه خواهند شد.

در آنجا، جاودانه خواهند ماند. چه خوش قرارگاه و مقامى!

4- و از آنان بر حذر باش مبادا تو را در بخشى از آنچه خدا بر تو نازل كرده به فتنه در اندازند.

5- و جزاى بدى، مانند آن، بدى است. پس هر كه درگذرد و نیكوكارى كند، پاداش او بر [عهده‏] خداست. به راستى او ستمگران را دوست نمى ‏دارد.

6- و ما آسمانها و زمین و آنچه را كه میان آن دو است جز به حق نیافریده‏ایم، و یقیناً قیامت فرا خواهد رسید. پس به خوبى صرف نظر كن.

زیرا پروردگار تو همان آفریننده داناست.

7- و چون به خشم درمى ‏آیند در مى‏گذرند.

فرآوری: محمدی

بخش قرآن تبیان


منبع: پایگاه اینترنتی بنیاد اندیشه اسلامی؛ نوشته حجت الاسلام احمد امید

مطالب مرتبط:

10نکته از بایدها و نبایدهای زن و شوهری

عامل دوام خانواده در قرآن!

خانواده ام به من احترام نمی گذارند، چه کنم؟

آثار و فوائد اخلاق در خانواده